Sürdürülebilir Tarımda Sera Atıkları
Sera topraklarındaki organik madde eksikliğinin çiftlik gübresi, torf ve kompost gibi materyaller kullanılarak giderilebileceği belirtilmektedir.
Sera topraklarındaki organik madde eksikliğinin çiftlik gübresi, torf ve kompost gibi materyaller kullanılarak giderilebileceği belirtilmektedir (Tüzel ve ark. 1992; Tüzel 1996). Fakat organik gübre olarak kullanılan hemen hemen tek materyal çiftlik gübresidir. Çiftlik gübresi, uygun zamanda, yeterli olgunlukta ve miktarda uygulanamadığı gibi oldukça pahalı olması nedeniyle de yetiştiriciyi başka arayışlara yöneltmektedir.
Son yıllarda çevresel kirliliğin önlenmesi ve atıkların değerlendirilmesi amacıyla bitkisel üretim sonucunda oluşan hasat atıklarının veya hammaddesi tarımsal ürün olan pek çok fabrikasyon atığının tarımsal üretimde girdi olarak kullanılması yaygınlaşmıştır. Böylece tarımsal üretimle elde edilen ürünlerin işlenmesinden arta kalan materyallerin tekrar aynı alanlarda kullanımı ile çevre üzerine olan olumsuz etkilerinin azaltılması sağlanmıştır. Bugün yapılan pek çok çalışma, atık olarak nitelendirilen çoğu materyalin topraklara direkt ilavesi ile organik madde ve bitki besin maddesi kaynağı olabileceğini veya belli oranlarda karışımlar ile yetiştirme ortamı olarak kullanılabileceğini göstermiştir (Aydeniz ve Brohi, 1991., Özenç, 2004., Benito ve ark., 2005a, b).
Toprak kalitesinin sürdürülebilirliği için organik atıkların toprağa ilavesi, toprağın organik madde içeriği ve besin maddeleri üzerine çok önemli etki sağlayan tarımsal ve çevresel yaygın bir uygulamadır. Ayrıca organik atıkların toprağa ilavesi, toprakların mikrobiyolojik aktiviteleri, stürüktürü ve hava-su dengesini olumlu etkiler (Aggelides and Londra, 2000; Chenu et al., 2000; Candemir ve Gülser, 2007; Chaturvedi et al., 2008).
Bitki atıklarının toprağa uygulanması ile topraktaki mikrobiyal faaliyetlerin, bitki besin elementlerinin mineralizasyonu ile teşvik edildiği (Eriksen, 2005; Randhawa et al., 2005) ve toprak verimliliğini, kalitesini arttırdığı (Doran et al., 1988) için iyi bir yönetim uygulaması olarak düşünülmektedir.
Kompostlaştırma, her yıl üretilen atığın güvenli şekilde bertarafını sağlamaktadır (Ozores-Hampton, 1998). Bitki atıklarının kompostlaştırılması, kullanılmayan organik atıkları kullanışlı bir kompost haline dönüştürmek için organik gübre veya toprak düzenleyicisi olarak kullanılan eski ve ucuz bir yöntemdir (Chang et al., 2006).
Seralarda yetiştirilen ürünlerin % 96’sını sebze türleri, % 3’ünü kesme çiçek ve iç mekân bitkileri ve %1’inide meyve türleri oluşturmaktadır (Tüzel, 2004). Ülkemizde son yıllarda giderek artış gösteren seracılıkta birim alandan daha fazla ürün elde etmek amaçlanmaktadır. Bu nedenle birim alanda yetiştirilen bitki sayısı ve elde edilen biyokütle ağırlıkları fazladır. Yapılan bir çalışmada, yoğun sera yetiştiriciliğinin yapıldığı Antalya yöresinde sadece domates seralarından her yıl kuru madde olarak 111.480.99 ton, patlıcan seralarından 15.870.39 ton biyokütle atığının çıktığı bildirilmiştir (Kürklü ve ark., 2004). Bu atıkların içermiş oldukları bitki besin maddesi miktarları bitki türüne göre değişmektedir. Örneğin domates bitkisinin hasat artıklarında depolanmış olarak kalan NPK miktarları 9,5 kg da-1 N; 2,7 kg da-1 P ve 13 kg da-1 K olarak belirlenmiştir (Kaygısız, 1996).
Bitkisel atıklar veya tarımsal endüstri atıklarının tarımda başarılı bir şekilde kullanılabileceği yapılan pek çok çalışma ile belirlenmiştir.
2014-2015 yılları arasında Kütahya Simav’da sera atıklarının kompostlaştırılarak biber yetiştiriciliğinde kullanımı konulu projeye (Çerçioğlu ve ark., devam ediyor) ait bazı fotoğrafları aşağıda görebilirsiniz. Sera atıkları kompostlaştırma sürecine terk edilmiş ve bu süre boyunca sulanarak ve karıştırılarak, zaman zaman pH ve C/N oranı ölçülerek kompostlaştırılmıştır.
Sera atıkları ciddi bir organik madde kaynağı olmanın yanında içerdikleri bazı bitki besin maddeleri açısından da önemli bir potansiyele sahiptirler. Bu materyallerin topraklara geri dönüşümü ile hem organik madde içeriği fakir olan topraklarımızın organik madde içeriği arttırılmış olacak hem de bitki besin maddesi yönünden zenginleşeceği için daha az mineral gübre kullanılmış olacaktır.
Sera atıklarının değerlendirilmesinde kullanılacak olan atığın özelliğinin bilinmesi tarımsal üretimde başarı oranını daha da yükseltecektir. Atığın sahip olduğu özelliklere göre, bunların belirli dozlarda toprağa uygulanarak kullanılması mümkün olabilecektir. Son olarak; çevreye gelişigüzel atılan ve çevre kirliliğine sebep olan bu atıklardan organik madde ve bitki besin maddesi kaynağı olarak yararlanılmış olacaktır. Bu atıkların tarımsal üretimde kullanılması ile de ülke ekonomisine katkıda bulunulabilecektir.
Kaynaklar:
Aggelides, S.M. and Londra, P.A., 2000. Effects of compost produced from town wastes and sewage sludge on the physical properties of a loamy and a clay soil, Bioresource Technology, 71: 253-259.
Aydeniz, A., Brohi, A. 1991. Gübreler ve Gübreleme. C.Ü. Tokat Ziraat Fakültesi Yayınları:10, Ders Kitabı : 3, Tokat.
Benito, M., Masaguer, A., Moliner, A., De Antonio, R. 2005a. Chemical and Physical Properties of Pruning Waste Compost and Their Seasonal Variability. Bioresource Technology. Article in Press.
Benito, M., Masaguer, A., De Antonio, R., Moliner, A. 2005b. Use of Pruning Waste Compost as a Component in Soilless Growing Media. Bioresource Technology 96, 597–603.
Candemir, F. and Gülser, C., 2007. Changes in some chemical and physical properties of a sandy clay loam soil during the decomposition of hazelnut husk, Asian Journal of Chemistry, 3: 2452-2460.
Chang, J.I., Tsai, J.J., and Wu, K.H., 2006. Composting of vegetable waste. Waste Management and Research. 24:354-362.
Chaturvedi, S., Upreti, D.K., Tandon, D.K., Sharma, A. and Dixit, A., 2008. Biowaste from tobacco industry as tailored organic fertilizer for improving yields and nutritional values of tomato crop, Journal of Environmental Biology, 29: 759-763.
Chenu, C., Bissonnais, L. and Arrouays, D., 2000. Organic matter influence on clay wettability and soil aggregate stability, Soil Science Society of America Journal, 64: 1479-1486.
Doran, J.W., Fraser, D.G., Culik, M.N., Liebhardt, W.C., 1988. Influence of alternative and conventional agricultural management on soil microbial process and nitrogen availability. Am. J. Altern. Agric. 2, 99–106.
Eriksen, J., 2005. Gross sulphur mineralisation–immobilisation turnover in soil amended with plant residues. Soil Biol. Biochem. 37, 2216–2224.
Kaygısız, H. 1996. Organik Gübreler, Topraktaki Fonksiyonları ve Ülkemizdeki Potansiyel Kaynakları. Hasad Dergisi Yıl: 12 Sayı: 137, 30–31.
Kürklü, A., Bilgin, S., Külcü, R., Yaldız, O. 2004. Bazı Sera Bitkisel Biyokütle Atıklarının Miktar ve Enerji İçeriklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Biyoenerji 2004 Sempozyumu.
Ozores-Hampton, M., Obreza, T.A., and Hochmuth, G. 1998. Using composted wastes on Florida vegetable crops. HortTechnology. (8) 2:130-137.
Özenç, N. 2004. Fındık Zurufu ve Diğer Organik Materyallerin Fındık Tarımı Yapılan Toprakların Özellikleri ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
Randhawa, P.S., Condron, L.M., Di, H.J., Sinaj, S., McLenaghen, R.D., 2005. Effect of green manure addition on soil organic phosphorus mineralisation. Nutr. Cycl. Agroecosyst. 73, 181–189.
Tüzel, Y., Boztok, K., Eltez, R.Z., 1992. Atık kompostun kullanım alanları. Türkiye IV. Yemeklik Mantar Kongresi Cilt 2, Yalova, s. 1-10.
Tüzel, Y., 1996. Ekolojik Tarım. Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği (ETO), İzmir.
Tüzel, Y. 2004. Ülkemizde Seracılığın Gelişimi. V. Sebze Tarımı Sempozyumu Bildiriler Çanakkale Üniversitesi Ziraat Fakültesi. 21–24 Eylül.
