Maviyemiş (Likapa) Antioksidan Yıldızı
Yaban mersinini adı altında bu likapaları kanser kovucu meyveler içine almamın en önemli nedeni ilginç ve etkili bir antioksidan harmonilerinin bulunmasıdır.
Ülkemizde dört farklı doğal maviyemiş türü (Vaccinium vitis idea L., Vaccinium myrtillus L., Vaccinium arctostaphylos L., Vaccinium uliginosum L.) yer almakta olup, kültüre alma çalışmaları devam etmektedir. Bu meyveler, literatüre Yaban Mersini olarak girmiş likapalardır.
Ülkemizde özellikle Kuzey ve Doğu Karadeniz’in fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda bulunurlar. Yöresel ismi de türleri kadar çoktur. Yaygın olarak likapa, ligarba, çalı çileği, mosi, kaskanaka, çera, morsvi, mesi, köpek üzümü, ayı üzümü, çoban üzümü, çay üzümü, inar olarak isimlendirilir. Yöresel her ismini yazmaya çalıştım, çünkü bu bitkilere yakınsanız ve ulaşabiliyorsanız çok şanslısınız.
Pek çok kanser araştırmalarında etkinliği ile karşıma en çok çıkan meyve grubu olduğunu söyleyebilirim. Araştırmalar gösteriyor ki likapalar tam bir antikanser meyvesidir. Son yıllarda bu meyvelerin taze ve kurusunu beslenmeme özellikle koymaya çalışmaktayım. Hoş bir aroması ve ekşimtrak bir tadı vardır. Bugüne kadar yaygın kullanımı daha çok reçel olarak tüketilmektedir.
Yaban mersinini adı altında bu likapaları kanser kovucu meyveler içine almamın en önemli nedeni ilginç ve etkili bir antioksidan harmonilerinin bulunmasıdır. Likapaları kanserden korunmak isteyen kişilere öneririm, likapaların bulabiliyorsanız siyah ve mavi renkteki meyvelerinin tazesini tüketin. Tazesini sağlamada güçlüğünüz olursa meyve veya yapraklarının kurusunu çay olarak demleyiniz, bunu da bulamıyorsanız kapsülünü kullanın derim.
Bitkilerin kapsüle konmalarına karşı değilim, terredütlü olduğum konu, bitkinin etken maddesinin bir veya iki adedinin izole edilerek kapsüllenmesidir. Kapsüle konacak bitkinin “meyve bütünlüğü” veya “yaprak bütünlüğü” korunarak baharat formunda kapsüllenmesi bitkiye kolay ulaşamayanlar için bir çözümdür. Karadeniz bölgesinin bu etkili meyveleri sağlığı arayanlarla mutlaka buluşturulmalıdır.
Yaban mersini kimyasını zevkle araştırdığım bitkilerdendir. Bu bitkiler komşumuz Gürcistan dağlarında da doğal olarak yetişmektedir. Bu bölgedeki yaban mersin meyvelerinin özellikle Almanlar tarafından toplatıldıklarını biliyorum. Dünyada bu meyveler blueberry (Vaccnium corymbosum) ticari ismi ile anılmaktadır.
Yaban mersini yapısında elli adede yakın antioksidan, yirmibeşin üstünde antitümör, gen mutasyonunu durdurucu otuzun üzerinde yapı ve kanserden koruyucu olarak kırkın üzerinde doğal madde taşımasıyla tam bir kanser kovucu özelliklere sahip etkili bir bitkidir. Kansere karşı koyabilecek çok sayıda kimyasalları bir arada bulunduran çok nadir bir bitkidir. Karadenizlilerin bu bitkilerin meyvelerini ve yapraklarını yaşamına koymalarını önemsiyorum.
Yaban mersininde yer alan ‘chlorogenic-acid’, ‘ferulic-acid’, ‘gallic-acid’ ve‘ursolic-acid’in en önemli özelliği her birinin aynı zamanda dört farklı aktiviteyi karşılamalarıdır. Bu asitler antioksidan, antitümör, gen mutasyonunu durdurucu ve kanserden koruyucu olarak vücutta görev üslenmeleridir. Yaban mersini bu yıldızlar topluluğu ile meme, kolon, göğüs, böbrek, akciğer, pankreas, yumurtalık, mide, beyin, rahim ağzı kanserine karşı etkili görev yaptığını gösterir çalışmalar bulunmaktadır.
Yaban mersininin bir başka yıldız maddesi ‘ascorbic-acid’dir. ‘Ascorbic-acid’ antioksidanların en etkililerinden birisidir. Bu kimyasalı yapısında en çok bulunduran bitki yaban mersinidir. ‘Ascorbic-acid’i yoğun bulunduran bir başka bitki kuşburnudur. Yaban mersinin diğer etkili antioksidanları ‘gentisic-acid’ , ’lutein ve ‘anthocyanins’tır.
Yaban mersini dört fonksiyonlu iki kimyasalı yapısında yüksek oranlarda bulundurur. Bu maddeler ‘ursolic-acid’ ve ‘vanillin’dir. Bu kimyasallar antioksidant, antitümör, gen mutasyonunu durdurucu ve kanserden koruyucu olarak vücutta görev yaparlar. Yaban mersini olarak isimlendirilen likapalarda antioksidan sayıları yaklaşık elliye yakındır.
Yaban mersin meyve ve yaprağında üç madde önnemli ölçülerde bulunur. Bunlar ‘quercetin’ antioksidan, antitümör ve kanser koruyucusu olarak, ‘chlorogenic-acid’ antimutasyon, kolon, mide, karaciğer ve cilt kanserine karşı, ‘cyanidin-3-o-glucoside’ antioksidan olma özelliği yanında meme, kolon ve akciğer kanserine karşı çalışan bir kimyasaldır. Yaban mersin yaprağını Karadenizli bir arkadaşımdan sağlar ve çay olarak kullanırım.
Meyvede bol bulunan ‘lutein’ ve ‘anthocyanins’ meme ve kolon kanserine karşı etkili görev yapmaktadır. Çinde 2010 yılında ZU Xiao-yan ve dört arkadaşının yaptığı bir çalışmada ile yaban mersininden elde edilen ‘anthocyanins’ ekstraktı insan kolon kanser hücrelerine karşı yüksek etkinlik gösterdiğini belirlemişlerdir.
Yaban mersini bu yoğun ve özellikli kimyasalları ile savunma sistemimize iyi yardımcı olan bir bitkidir. Karadeniz bölgesinde gördüğünüz bir yaban mersinin meyvesini ilaç niyetine toplayınız, kanseri yaşamakta olan tanıdıklarınıza bu meyvelerin tazesini ve kurusunu ikram ediniz. Toplanmayan her meyve o yıl için bir kayıptır. Bu bitkinin yapraklarını önermememin nedeni yaprakları da meyvesi kadar etkili ve ilginç kimyasallarla dolu olmasıdır. Bu bitkinin yaprakları kurutup, günde bir bardak içilmesi durumunda savunma sisteminin işini kolaylaştırmış oluruz. Bu bitkinin taze yapraklarından yapılan mayhoş ‘çalı çileği çorbası’nı bir Karadenizliden hazırlayıp ikram etmesini isteyin derim.
Yaban mersin yaprağını toplamada ve kurutmada iki nokta önemlidir. Birinci nokta toplanacak yaprakların yeşil ve taze olması, ikinci nokta toplanmış taze yapraklar birer cm’lik şeritler halinde kıyıldıktan sonra kurutulmaya bırakılması daha uygundur. Yaprakların şeritler halinde kıyılmasının nedeni, yaprağın çay olarak demlenmesi durumunda kimyasallarının daha hızlı dem suyuna geçmesini sağlamaktır. Mevcut bitki yaprağının yüzey alanı ‘ön’, ‘arka’ ve ‘yaprak kalınlığı’dan oluşur. Yapraklar kıyılılarak ‘yaprak kalınlığı’nın yüzey alanı artırılmış olur.
Yaban mersini ağır metal içerikli iş ve yerleşim bölgesine yakın oturanlarında tüketmesi gereken özel bir bitkidir. Yaban mersini yapısında metale (antidote) karşı bizi korumada etkili doğal kimyasalları da bulundurur. Kanserin başlama aşaması sayılan DNA’larımızın mutasyon geçirmelerini yaşam ortamlarımızda bulunan ağır metal yoğunlukları etkili olabilmektedir.
Yaban mersini benim gözümde her türden kansere karşı korumada etkili olabilecek ilginç kimyasalları bir arada bulunduran yeryüzünün en iyi bitkilerinden birisidir.
Karadeniz Bölgesi’nin bu meyveler için çok uygun iklim ve toprak yapısına sahip olduğu denemeler ile belirlenmiş olup, Orman Genel Müdürlüğü, Karadeniz Bölgesi için Maviyemiş Likapa Eylem Planı oluşturmuştur. Bu bitkinin yaygın tarımın yapılması ile beslenme ve sağlığımızı korunmada önemli seçeneklerden birisinin oluşturulacağını düşünüyorum.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) yayınlanan yıllık raporlarına göre
Kanada, ABD, İsveç, Polonya, Fransa önemli Maviyemiş üretim alanlarına sahip ülkelerin başında gelmektedir. Bazı uzmanlar likapaları “mavi altın” olarak isimlendirmektedirler, bitkilerin kimyasallarına bakıldığında bu ünvanı bu meyveler fazlası ile karşılamaktadırlar.
KAYNAKÇALAR
https://www.dal.ca/content/dam/dalhousie/images/sites/wild-blueberry/pdfs/bluekit.pdf
https://www.dal.ca/sites/wild-blueberry/resources/pictures-and-film-clips.html
https://www.dal.ca/sites/wild-blueberry/resources/how-wild-blueberries-grow.html
https://www.dal.ca/sites/wild-blueberry/resources/health-benefits---recipes.html
https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Yayinlar/Maviyemis_Likapa_Eylem_Plani.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21034658
https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-2006-957862
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168945297002410
http://europepmc.org/abstract/med/21034658
http://www.tarimtv.gov.tr/hd4944_alternatif-urun-maviyemis-yayginlasiyor.html
