ZEYTİNDE PERİYODİSİTE
Zeytin yetiştiriciliğinde karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi olan periyodisite, zeytin ağaçlarının bir yıl meyve verip, ertesi yıl ya hiç vermemesi ya da çok az meyve vermesi olarak tanımlanmaktadır.
Zeytin yetiştiriciliğinde karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi olan periyodisite, zeytin ağaçlarının bir yıl meyve verip, ertesi yıl ya hiç vermemesi ya da çok az meyve vermesi olarak tanımlanmaktadır. Zeytinde periyodisite genetik olarak tayin edilmektedir. Oluşma derecesini iklim koşulları ve kültürel uygulamalar etkilemektedir.
Zeytin ağaçlarında herhangi bir tarımsal uygulama olmaması durumunda genel olarak mahsulün çok olduğu yılları çok az ürün yılları takip etmektedir. Ürünün çok olduğu yıllarda meyveler çok sayıda ancak küçük ve sofralık değeri düşük olmaktadır.
Zeytin ağaçlarında periyodisitenin oluşmasında etkili olan faktörler; ağaçlarının genetik ve fizyolojik özellikleri, iklim faktörleri ve kültürel uygulamalar (besleme, sulama, budama, hasat zamanı ve şekli vb.) dır.
Zeytin ağaçlarında biyolojik devir iki yılda tamamlanmaktadır. Ağaçlarda mahsul bir önceki yıl büyüyen sürgünler üzerinde oluşmaktadır. Ağaçlarda ilk yılda vejetatif gelişim (sürgün uzaması) ikinci yıl ise generatif gelişim (çiçek ve meyve bağlama) gerçekleşmektedir.
Zeytinde vejetatif gelişimin önemli bir kısmı ilkbahar aylarında tamamlanmakta iklim koşulları ve topraktaki su rezervine bağlı olarak sonbaharda da bir miktar sürgün uzaması olmaktadır. Ağaçlarda çiçek tomurcuklarının farklılaşması, çiçeklenme ve meyve tutumu ise ikinci yıl gerçekleşmektedir. Ağaçlarda bir yılık sürgün üzerinde mahsul olgunlaşırken aynı zamanda ertesi yıl ürün verecek sürgünlerin uzaması devam etmektedir. Bu durum farklı organlar arasında beslenme rekabetine neden olmaktadır.
Yapılan araştırmalarda Temmuz ayında ağaçlarda aynı zamanda bir yıl sonra oluşacak çiçek tomurcuğu için fizyolojik ayrım sürecinin başlatıldığı ve Kasım ayına kadar bu sürecin tamamlandığı tespit edilmiştir. Bu süreçte ağaçlar, üzerlerindeki meyve yüküne göre gelecek yıl için oluşturacakları meyve ve sürgün gözlerine karar vermektedir. Ağaçlarda morfolojik ayrım sürecinde ise ağaçların daha önce karar verdikleri tomurcuklar gözle görülür hale gelmektedir. Ağaçlarda morfolojik ayrımın ise Şubat Mart aylarında olduğu saptanmıştır. Ağaçlarda bu ayrım zamanlarının bilinmesi çiçek tomurcuğu oluşumunu azaltmak ya da artırmak için yapılacak uygulamaların etkinliği için önemlidir.
Yapılan araştırmalar sonucunda periyodisite gösteren meyve türlerinde ağaç üzerinde bulunan meyvelerin tohumlarından ve yapraklarından sentezlenen bazı hormonların ve fenolik bileşiklerin çiçek tomurcuğu oluşumunu engellediği tespit edilmiştir.
Ağaçlarda aşırı ürünün olduğu yıllarda meyvelerin seyreltilmesi bir sonraki yıl çiçek tomurcuğu oluşumunu engelleyen içsel faktörlerin azaltılması için etkili bulunmuştur.
Genetik yapıdan kaynaklanması nedeniyle periyodisitenin tam olarak ortadan kaldırılması mümkün olmamaktadır. Ancak günümüzde periyodisiteyi dengelemeye yönelik tarımsal müdahaleler (budama, hasat, bitki besleme vb.) ve metodolojiler geliştirilmiştir. Ayrıca, ülkemizde yetiştiriciliği yapılan bazı zeytin çeşitleri arasında periyodisiteye eğilimleri bakımından farklılıklar bulunmaktadır.
