İstiridye Mantarı

Pleurotus türleri üzerinde ülkemizdeki ilk calısmalar 1980’li yılların basına dayanmaktadır.

Ülkemiz florasında bulunan ve halk arasında kavak, kayın, dil, kulak, melek, istridye mantarı gibi yöresel isimlerle anılan Pleurotus türleri; dünyanın ılıman iklim bölgelerinde; kavak, kayın, meşe, karaağaç, akçaağaç, ıhlamur, söğüt, ceviz ve kestane gibi pek çok ağaç türünün çürümüş gövdelerinde doğal olarak yetişmektedir (Zadrazil 1978; Ağaoğlu ve Güler 1991). Bu türlerin yanında çalışmakta olduğum incir türünün de çürümüş gövdelerinde Pleurotus türlerinin yetişebildiğine şahit oldum.  Latincede ‘Pleurotus’, kulak arkası, ‘ostreatus’ ise istiridye şeklinde olan demektir (Cohen, ve ark., 2002). 

Pleurotus türleri üzerinde ülkemizdeki ilk calısmalar 1980’li yılların basına dayanmaktadır. Ancak, o yıllarda bilindiği gibi, ülkemizde ilk kültüre alınan tür olan Agaricus bisporus türü de yeni yaygınlasmakta ve tanınmakta olduğundan, Pleurotus

spp. yetistiriciliğine karsı ilgi yeterince sağlanamamıstır. Halbuki, Pleurotus spp. yetistiriciliği Agaricus bisporus’a gore oldukca kolaydır. Agaricus bisporus’taki gibi kompost hazırlama gerektirmediği gibi, ağac kütükleri kullanılarak yetistirilebilmesinin yanında buğday sapı, celtik sapı, mısır kocanı vb. gibi lignin ve selülozca zengin tarımsal artıklar kullanılarak yetistiriciliği mümkündür. Ayrıca, sapsaman gibi tarımsal atıklar kullanılarak yapılan yetistiricilik sonunda ortaya çıkan artık kompost materyalinin büyükbas hayvan beslenmesinde de kullanılabilmesi mümkün olmaktadır (İlbay, 2000).

Güçlü misel yapısı nedeniyle, lignin ve selüloz içeren organik materyaller üzerinde fermantasyona gerek duymadan rahatça gelişip ürün vermesi Pleurotus spp.yetiştiriciliğinde çok değişik endüstriyel ve tarımsal artıkların kullanımına olanak sağlamaktadır. Patates kabuğu artıkları , hurma yağı artıkları, atık kağıt, zeytin yağı atık suyu, işlenmiş turunçgil artıkları, şeker pancarı artıkları, pamuk sapı, çeltik sapı, bezelye sapı, ot ve kolza sapı gibi materyaller Pleurotus yetiştiriciliğinde kullanılmıştır.Çeşitli selüloz kaynaklar kullanılarak Pleurotus spp. yetiştiriciliğin de özel kompost hazırlama gerektirmemesi, zaman ve işçilikten tasarruf sağlamasından dolayı, diğer kültür mantarlarına göre, yetiştiriciliği daha basit ve ucuzdur. Öte yandan besin kaynaklarının hızlı tüketimi ve bu kaynaklardan ortaya çıkan dev atık rezervleri çevre kirliliği problemini de ortaya çıkarmıştır. Bundan dolayı atıklar üzerinden gerçekleştirilen mantar üretimi bu iki problemin bertaraf edilmesinde alternatif çözüm yollarından biri haline gelmiştir. 

Doğada yumuşak, kahverengi ve beyaz kök çürütücü olmak üzere 3 gruba ayrılan fungusların içinde İstiridye Mantar beyaz kök çürütücüsüdür ve ölü ya da ölmekte olan ağaçların üzerinde görülmektedir. Çoğalması sporla olur ve sporlar lamellerin içinde hymenium tabakasında bulunur. Bir mantarın lamelindeki basidiumda 4 adet basidiospor oluşur ve her bir spor tek çekirdeklidir. Sporlar uygun koşullarda çimlenir ve çimlenmeyle primer miseller oluşur. Primer miseller gelişir ancak tek başlarına mantar oluşturamazlar. Mantar oluşumu için ayrı cinsiyete ait 2 sporun meydana getirdiği primer misellerin eşleşmesi gerekmektedir. Plasmogamy'le birleşen miseller sekonder miselleri oluşturur ve sekonder miseller uygun koşullarda mantar üretebilirler. Sekonder misellerin her bir hücresi 2 çekirdek içermektedir. Tohum üreticileri sekonder miselleri kullanmaktadırlar. İstiridye mantarı doğal çürümüş ağaç gövdelerinde yetiştiği gibi kompost ortamında da yetiştirilebilir (İlbay,2000).