Zeytin Halkalı Leke Hastalığı

Yazar : Ayser BİLLOR
Konu : Tarım

Zeytinin ana hastalığı olan, halkalı leke veya kuşgözü lekesi olarak bilinen hastalığa, Spilocaea oleaginea (Castagne) S. Hughes isimli fungus neden olmaktadır.

Zeytinin ana hastalığı olan, halkalı leke veya kuşgözü lekesi olarak bilinen hastalığa, Spilocaea oleaginea (Castagne) S. Hughes isimli fungus neden olmaktadır. Bu hastalık, başta Güney Ege (Aydın, Muğla, İzmir, Manisa) olmak üzere, zeytin yetiştirilen Akdeniz ve Marmara Bölgesi’nin en yaygın ve yıkıcı hastalığıdır. Özellikle kıyı şeridinde deniz, göl ve göletlere yakın zeytin alanlarında ve sulanan, yüksek nemli ve ağır topraklarda halkalı leke hastalığı her geçen yıl şiddetini arttırmaktadır. 
Zeytin çeşitleri hastalığa duyarlılık açısından farklılık gösterebilir. Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen çeşitlerden en hassas Ayvalık ve Memecik çeşitleri olmakla birlikte bunları Domat ve Manzanilla izlemektedir. Gemlik çeşidi bunlar içerisinde en dayanıklı çeşit olarak öne çıkmaktadır. Ancak, hastalığa duyarlılık infeksiyon şiddeti ile doğrudan ilişkilidir ve değişebilir. Hastalık zeytinden başka, yabani zeytin ve akçakesme (Phyllyrea spp.) türlerinde de görülür.
Hastalığın ilk belirtileri, ilkbaharda yaprakların üst yüzeylerinde görülen siyahımsı-gri renkte yuvarlak noktalar şeklindeki lekelerdir. Bu noktaların bulunduğu yerde renk açılır, daha sonra bunun çevresinde normal yaprak renginde bir halka oluşur. Bunu dıştan ikinci bir açık renkli halka çevirir. Sonra tekrar koyu renkli bir halka oluşur. Bu görünüm nedeniyle hastalığa “halkalı leke hastalığı” adı verilir.
Bir yaprakta çapları 8-10 mm olan 2-30 adet leke bulunabilir. Hastalığın epidemi yaptığı yıllarda lekeli yapraklar ilkbaharda dökülmeye başlar (Ege Bölgesi’nde mayıs başları) ve yaprakların tamamı dökülerek (Ege Bölgesi’nde haziran-temmuz ayları) ağaçlar çıplaklaşır. Yapraklar fonksiyonlarını tam yapamadıklarından, az meyve tutumuna ve meyvenin erken dökülmesine neden olurlar. Hastalık nedeniyle zayıflayan ağaçlarda; sürgün ve ince dallar kuruyabilir. Verim % 20-25 oranında azalır ve meyve dallarının % 15-20’si kuruyabilir. 
Fungus kışı, yere dökülen kurumuş yapraklarda ve ağaç üzerinde kalan hastalıklı yapraklarda geçirir. Yani etmen, yıl boyunca doğada canlı olarak bulunmaktadır. Etmenin çoğalması spor ve miseller ile olmakta, bulaşma ise sporlar ile gerçekleşmektedir. Spor uçuşu, en çok mart ve nisan aylarında meydana gelmektedir. İnkübasyon periyodu, 30-61 gün arasında değişmektedir. 
Etmenin optimum gelişme sıcaklıkları 18-20 oC’dir. Etmen, 9 oC’nin altında ve 30 oC’nin üstünde gelişemez. İlkbahar ve sonbaharı genellikle yağışlı geçen bölgeler hastalığın gelişmesine uygundur. Yüksek sıcaklık spor çimlenmesini ve gelişmesini sınırlar ve böylece sıcak ve kurak yaz aylarında hastalık durur.    

Yazının devamı