Şarabı Matematikle Anla(t)mak

Bir şarabı anlamak ve anlatmak bir insanı anlamak ve anlatmaya benzer.

Bir şarabı anlamak ve anlatmak bir insanı anlamak ve anlatmaya benzer. Bazen kolaydır. Bazen de zor. Şarabı ifade ederken birçok söz söylenebilir. Eğer bu alanda akademik bir alt yapınız varsa, kadehinizdeki şarabın özelliklerini bilimsel terimlerle açıklarken, kimsenin söylediklerinizden bir şey anlamamasını sağlayabilirsiniz ya da daha simgesel ve basit bir dili seçerek herkesin daha kolay kavramasını mümkün kılabilirsiniz. Basit ve anlaşılır olanı seçtiğinizde dengeli, simetrik,  yuvarlak, düz, köşeli ya da orantısız gibi matematiksel ifadeler kullanmanız işinize çok yarar. 

Günümüzde insanların damak tadında önemli değişimler yaşansa da; denge, şarapta olmazsa olmaz bir özelliktir. Kaliteli bir şarapta mutlaka bulunması arzu edilir. Ancak algılanması ve değerlendirilmesi zaman ve deneyim isteyen bir durumdur. Böyle bir şarapta alkol, asidite, şeker ve tanen düzeyleri uyum içinde olup, hiçbir özellik diğerini bastıracak kadar ön plana çıkmaz. Buradan da anlaşılacağı gibi denge şarapta harmonik bir bütün oluşturur. Harmonia Yunan mitolojisinde Afrodit ve Ares’in yani diğer bir deyişle güzellik ve savaşın kızıdır. Dolayısıyla mitolojide anlatıldığı gibi; şarapta da birbiriyle zıt unsurların birleşiminden şaşırtıcı güzelliklerin doğması mümkündür. Bu yüzden şaraptaki harmoni de tokat gibi çarpıp bizi şaşkına çevirebilir. 

Yüksek alkol ağzı ısıtır, tazelik, incelik, nüans ve zerafet gibi kalite kriterlerinde ise algı kaybına yol açabilir. Bu durum, alkol açısından güçlü şarapların yeterli bir kalite taşımadığı anlamına gelmemelidir. Ancak alkol düzeyi birçok kişinin sandığı gibi tek başına şarabın kalitesini göstermemektedir. Bu konuda çeşitli bileşenleri yani; tatlılık, meyvemsilik, alkol, asitlik, tanen ve birbirleriyle örtüşen her şeyi birlikte düşünmek gerekir. Dilimizde yuvarlanıp giden şarap her özelliği ile organik bir bütün olmalı, duyusal açıdan dengeyi bize hissettirmelidir. 

Harmonik bir şarapta birbirleriyle ideal orandaki bileşenlerin mükemmel oranlarını yakalarsınız. Böylesi bir şarap adeta Vivaldi’nin dört mevsimini yaşatır bize.

Matematiğin babası sayılan Pythagoras, matematikde  müziğin uyumunu görmüştür.  Benzer şekilde şarapta da bu uyumun ifadesi altın oranı aramak bir ütopya mıdır? Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa tablosu, Keops piramidi, Parthenon tapınağı ya da Antik Yunan heykelleri gibi şarap da altın oranı gerçekten barındırabilir mi?

Binlerce yıldır mimari ve sanatta kullanılan altın oranı Yunan harflerinden fi (φ)  açıklar (Modern Yunanda 21. Harf, eski –antik Yunanda 22.harf). Altın oran doğa veya evrendeki kanunlar ile benzerlikler iddia ettiği için estetik bir değer taşımakta ve Aristo’ya göre ahlaki bir değer olup, aşırı uçlar arasındaki orta yolu ifade etmektedir.

Bu altın oran meselesi şaraba her ne kadar bir nesnellik kazandırmaya çalışsa da bence içinde dikkate değer bir öznellik de taşımaktadır. Bir şarabı çok beğendiğinizde onun tüm iyi özelliklerini (ideal oranlarını) abartabilir veya bozuk yerleri olduğunda onu görmeme eğilimi duyabilirsiniz. Bu durum kusurlarını görmezden geldiğimiz sevgiliye duyulan aşka benzer. Bu beğenide şarabın güzelliklerine ek olarak duyularımızı etkileyen birçok dış etmenin de rolü vardır. O an ki psikolojik durumumuz, bulunduğumuz ortam gibi. Böylesi bir şarap Van Gogh’un bir tablosu, Rodin’in ‘düşünen adamı’ ya da Ravel’in ‘Bolero’su gibi çok hoşumuza gidebilir. 

Yudumladığımız şarabı matematiksel ifadelerle sembolize etmek ve bunu insan karakterleriyle örneklemek de şarabı anlamamız ya da anlatmamıza yardımcı olabilir.

Düz, yuvarlağın karşıtı bir kelimedir. Bu matematiksel ifade şarabın tanımlanmasında kullanılabilir. Bu şaraplarda hiçbir keskin nokta, kabalık ve acılık gibi öne çıkan olumsuz özelikler yoktur.  Ancak zerafet de azdır. Düz bir şarap belirgin bir hata sergilemez. Ama sıkıcıdır, yavandır.  Konuşamadığımız, ortak nokta bulamadığımız, birlikte olmaktan sıkıldığımız insanlar gibidir. 

Köşeli olarak tanımladığımız şaraplar ise bizi bir yanıyla rahatsız ve huzursuz eden kişilere benzerler. Bu tip şarapları yudumlarken özellikle tanen içeriğinin yüksek olması nedeniyle dilimizde burukluk yaratır, keyif vermezler. Bu şarapların olgunlaşmak için zamana ihtiyacı vardır.

Yuvarlak olarak açıkladığımız şaraplar ise sonsuz bir şekilde sürprizlerle doludur. Bunlar komplekstir ve yüksek bir kaliteye sahiptir. Alkol, asit, şeker ve tanen nicelikleri açısından dengelidirler. Kapasitelerini uygun koşullar sağlanırsa zamanla daha da geliştirebilirler.  Bu şaraplar hayatı özümsemiş bilge insanların bize yarattığı konforu yaşatırlar. 

Şaraplar aslında biz insanlara benzerler, kendinize en yakın bulduğunuz şarap sizin en sevdiğiniz dostunuza benzer. Size keyif ve huzur verirler. Bu nedenle herkesin dostu gibi şarabı da özeldir.