Eylemlerin Anahtarı: Dayanışma

Üretici örgütleri ve bazı sivil toplum kuruluşları (STK) birçok tarımsal faaliyetin dayanışma içinde yürütülmesini sağlıyorlar.

Üretici örgütleri ve bazı sivil toplum kuruluşları (STK) birçok tarımsal faaliyetin dayanışma içinde yürütülmesini sağlıyorlar. Özellikle küçük çiftçilerin güç birliği yaptığı bu örgütlenmelerin üretimden pazarlamaya değişik konularda faaliyet gösterdiklerini ve bazılarının önemli başarılara imza attıklarını biliyoruz.

Bu yazımızın konusunu, yerel çeşitlerin korunması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması hatta ürünlerinin işlenerek pazarlanmasına yönelik ülkemizde yazık ki henüz tam olması gerektiği gibi oluşturamadığımız üretici örgütlerine iki özenilecek örnek oluşturuyor.

Belki haksızlık etmişsiniz; bizim ülkemizde de yerel çeşitlerle ilgili yukarıda belirtilenleri yapan yerel çeşitler, küçük çiftçiler ve çiftçi hakları için mücadele eden STK’lar ve bilim insanları var diyebilirsiniz. Evet, haklısınız! Ancak yine de önce örneklerimizi okuyalım ve neden “yazık ki henüz oluşturamadığımız” dediğimizi açıklığa kavuşturalım.

İlk örneğimiz And Dağları’ndan...

And Dağları ve yerel çeşitler denilince gözümüzün önüne rengârenk patatesleri, mor mısırları ve son yıllarda bizlerin de tüketmeye başladığı kinoa geliyor. Bu yerel çeşitler, tek tip ve modern çeşitlerin yetiştiriciliğinin artması ve iklim değişiminin etkisiyle çoğu ülkede olduğu gibi Arjantin’de de kaybolmaya başlamış. Ancak antik sakinlerinin dayanışma ruhunu taşıyan bir grup yerli, 1996 yılında yerel çeşitlere sahip çıkmak ve küçük üreticilerin yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla “Cauqueva Kooperatifini” kurmuş [1].

Üretimin küçük ölçekli olduğu yörede faaliyet gösteren kooperatifin günümüzde, her biri ortalama 30 dekar araziye sahip, 150 küçük üretici ortağı ve bir ziraat mühendisi danışmanları bulunuyor. Kooperatif içinde organize olan bu çiftçiler yerel patates ve mısırları yerel bilgileri kullanarak tekrar üreterek, çeşitliliği artırmışlar. Bu çeşitlerin ürünleri işlenerek patates püresi, patates, mısır ve kinoadan yapılan çeşitli tatlılar olarak ulusal ve uluslararası pazarlara sunuluyor. İlk yıllarda ortaklarına okuma-yazma ve kooperatifçilik konularında eğitim çalışmaları yapan kooperatif, bugün sahibi oldukları müze ve restoran ile yerel çeşitler ve yerel bilgilerin tanıtımını yapıyorlar [2].

Diğer örneğimiz de Filipinler’den…

1980'li yıllarda Filipinler’de kırsal yoksulluğun yayılması sonucu, genetik ve biyolojik kaynakların kontrolü, tarımsal üretim ve yerel bilgiler yoluyla biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilir kullanımı ve yönetimi için çalışan bir çiftçi örgütü, STK ve bilim insanı ağı olan MASIPAG (Çiftçi-Bilim İnsanı Gelişme Ağı) kurulmuş [3].

“Pirinç hayattır!” sloganıyla hareket eden MASIPAG özellikle küçük çiftçilerin yaşam kalitesinin ve yerel pirinç çeşitlerinin iyileştirilmesi için mücadele etmektedir.

2016 rakamlarıyla, 2000’den fazla pirinç ve 105 yerel mısır çeşidinin korunduğu; 63 bölgeden, 30 bin çiftçinin, 41 STK’nın ve 15 bilim insanının araştırmacı olarak yer aldığı ağın, 100’den fazla gönüllü çiftçi eğitimcisi bulunuyor.

Sekiz bölgesel destek, iki ulusal destek ve 188 deneme çiftliği ile faaliyetlerine devam ediyorlar. Ayrıca deneme çiftliklerinin her birinde en az 50 yerel pirinç çeşidinin tohumlarının korunduğu topluluk tohum bankaları bulunuyor.

Bilim insanları ve çiftçiler, yerel çeşitlerin dayanıklılıklarını artırıcı katılımcı ıslah çalışmaları yürütüyorlar. Geliştirilen çeşitlerin 18’i kuraklığa, 20’si tuzluluğa, 24’ü hastalık ve zararlılara, 12’si de su baskınlarına dayanıklı.

Kısaca anlatmaya çalıştığımız örnekler yoksullukla mücadelede yerel çeşitlerin ve yerel bilginin kullanılması, bu çeşitlerin korunması, geliştirilmesi ve yaygınlaşmasında kooperatiflerin ve STK’ların önemini gösteriyor. Ülkemizde tam da bu anlattığımız örneklerdeki gibi yerel çeşitler için doğrudan küçük çiftçilerle birlikte çalışmalar yürüten kooperatif, çiftçi ağı ya da başta ıslahçılar olmak üzere bilim insanlarına yönelik herhangi bir bilgiye ulaşamadık.

İki farklı ülkede, iki farklı üretici örgüt modeli yerel çeşitler, çiftçi hakları, gıda güvencesi ve egemenliği için mücadele ediyor.

Eylemlerinin anahtarı ise dayanışma…

Şüphesiz ki biz de ülkemizde yerel çeşitler, yerel bilgiler ve küçük üreticiler için böyle örnekleri oluşturabilir ve sayısını hızla artırabiliriz. Yeter ki anahtarımız doğru olsun!

 

Kaynaklar:

1. (1) Porritelli, S., 2013. Cooperativa Cauqueva: Herencia Ancestral. http://www.centrocultural.coop/blogs. (Erişim: 14 Ekim 2018). 
2. (2) Ranicki, C., 2018. Saving the Potatoes of the Andes. stories.coop/cooperatives/cauqueva. (Erişim:14 Ekim 2018)
3. (3) MASIPAG, 2018. About MASIPAG. http://masipag.org/about-masipag. (Erişim: 14 Ekim 2018)