Çocuk Beslenmesi
Beslenme yaşamın en temel gereksinimlerindendir.
Beslenme yaşamın en temel gereksinimlerindendir. Yeterli ve dengeli beslenme insan yaşamı boyunca fizyolojik gereksinimlerin yanında psikolojik ve sosyolojik gereksinimlerin giderilmesi için de önemlidir. Çocukluk dönemi, yetişkinlik için temel oluşturan pek çok alışkanlığın geliştirildiği bir dönemdir. Bu dönemde yeterli ve dengeli beslenme sağlanırken, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması da önemlidir.
Çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmasında ebeveynlerin tutarlılığı ve doğru örnek olmaları önemlidir. Yemek saatlerinde bütün aile bireylerinin sofrada birlikte oturması büyük önem taşımaktadır. Anne ya da baba yemek seçici ise veya yemek sırasında çocuk, üstüne dökmemesi, etrafa sıçratmaması için sürekli uyarılıyorsa olumlu alışkanlıklar geliştirmesi zorlaşacaktır. Yararlı besinleri yemesi halinde ödül olarak pasta, tatlı, çikolata, şekerleme önerilmesi, bu gıdaların daha çekici olmasını önlemek açısından yasaklanması da uygun değildir.
Çocuklar küçük yaşlarda besinlere karşı seçici tavırlar sergileyebilirler. Özellikle koku ve tatları keskin olan kereviz, pırasa, lahana gibi sebzeleri tüketmekte direnç gösterebilirler. Bu nedenle çiğ yenebilen domates, havuç gibi sebzeleri pişmiş diğer sebze yemeklerine göre tercih ederler. Sınırlı da olsa yediği birkaç sebze ve meyve, bu grup besinlerden alması gereken besin öğelerini karşılamaya yetecektir. Et, 5-6 yaşına kadar büyük parçalar halinde tüketilemez. Bu nedenle genellikle kıyma şeklinde ya da iyi pişirilip küçük parçalara bölünerek servis edilebilir. Çocukların baharatlı ve karışık yemeklerden hoşlanmadığı unutulmamalıdır. Ayrıca yemekleri eğlenceli bir şekilde servis etmek de ilgilerini çekecek ve tüketim için teşvik edici olacaktır.
Çocuklar grup içinde ve anneden ayrı olduklarında daha farklı davranış sergilerler. Bu yüzden de evde hiç yemedikleri bir yemeği yuvada arkadaşları ile birlikte iştahla yiyebilirler. Sevmedikleri besinler için ısrar etmek yerine, yemeği önüne koyup, 20 dk. Kadar bekleyip, yemiyorsa önünden kaldırmak daha doğru bir davranış şekli olacaktır. Aile çocuğun sevmediği yemekleri sofraya koyarak onun görmesini ve öğrenmesini sağladığı sürece, çocuk ileri yaşlarda bu yemekleri severek yiyecektir.
Çocukların sağlıklı yetişkinler olabilmesi için yeterli ve dengeli beslenmeleri yanında yaşlarına ve beden yapılarına uygun olarak spor yapmalarının sağlanmasının önemli olduğu unutulmamalıdır.
Sağlıklı büyüme için beslenmede enerji ve besin öğeleri ihtiyaçlarının yeterli ve doğru kaynaklardan sağlanması önemlidir. Harcanan enerji ile alınan enerji arasında denge sağlanmalıdır. Aksi halde gelişme geride kalabilir ya da şişmanlık gelişebilir. Genel olarak çocukların günlük ortalama enerji ihtiyacı; üç yaşında 1400, 4 yaşında 1500, 5 yaşında 1600, 6 yaşında 1700 kalori civarıdır. Bu değerlerin yeterliliği çocuğun büyümesinin izlenmesi ile anlaşılır. Enerjinin % 35’ i proteinlerden, % 55’ i karbonhidratlardan ve % 30’ u yağlardan gelmelidir. Çocukların protein ihtiyacı yetişkinlerden fazladır; bedenin oksijen taşıma, mikroplarla savaşma, dokuları besleme gibi yaşamsal pek çok işlevi proteinler aracılığı ile gerçekleşir. Protein ihtiyacının yarıdan fazlası et, süt, yumurta gibi besinlerden sağlanmalıdır. Ayrıca kırmızı ve beyaz (balık, tavuk eti) et çeşitlerinin yanında diğer protein kaynakları da (baklagiller) menülere eklenmelidir. Karbonhidrat ihtiyacı tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. besinler ile karşılanmalıdır.
Vitamin ve mineraller sağlıklı beslenmenin olmazsa olmazlarındandır. Eksiklikleri, vücutta farklı hastalık ve bozukluklara sebep olmaktadır. Vitaminler için temel kaynaklar sebze ve meyvelerdir. Mineraller ise yapıcı ve düzenleyici göreve sahiptir. Çocuklar için en önemli mineraller; kalsiyum ve demirdir. Kalsiyum ve demiri sağlayan süt ürünleri, kuru yemişler, yeşil yapraklı sebzeler ile et diğer mineral ihtiyaçlarını da karşılamak için yeterli olacaktır. Bu yaşlarda kalsiyum ihtiyacının karşılanması için günde en az 2 bardak süt içilmesi sağlanmalıdır.
Beslenmede günlük öğünlerden en temel olanı kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücut ve beyin güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olmaktadır. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir. Kahvaltının içeriğinde mutlaka protein bulunması gerekir. Günün ilk saatlerinde alınan protein, çocukların hafızasını güçlendirerek okulda daha başarılı olmalarını sağlarken, kan şekerini de düzenler ve enerji kullanımını zamana yayar. Yumurta, süt ve peynir hem protein, hem de kalsiyum ihtiyacını karşılamaktadır. Bunların yanında sağlıklı bir kahvaltıda tam buğday ya da tahıllı ekmek, bal, pekmez ya da reçel, taze ve ya kuru meyve çeşitleri, domates,salatalık gibi çiğ tüketilebilecek sebzeler, zeytin, tereyağı ve fındık, badem, ceviz gibi çeşitler dönüşümlü olarak yer almalıdır. Mısır, pirinç, kakaolu tatlandırılmış tahıl gevrekleri yüksek glisemik indekse sahiptir. Glisemik indeksi düşük gıdalar tüketildiğinde kan şekeri yavaş yükselir ve öğle öğününe kadar gerekli olan enerji sağlanır. Kan şekeri düzeyinin ani düşmesi çocukların ruh halini ve odaklanma gücünü azaltabilir.
Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ana ve ara öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Günlük tüketilecek besinlerin 3 ana, 2 ara öğünde alınması en uygun olanıdır. Ara öğünlerde tüketilmesi için çocukların beslenme çantalarına taze ve kuru meyveler, kuru yemişler, süt, evde yapılmış kek, poğaça gibi yiyecekler konmalıdır. Asitli içecekler, çikolata, hazır kekler, şekerlemeler, cips gibi yağlı ve tuzlu atıştırmalıkların sağlık üzerine etkileri anlatılıp, sürekli tüketiminin alışkanlık haline gelmesi önlenmelidir.
Öğle öğününde fast food olarak adlandırılan hamburger, patates, kola gibi hızlı gıdalar yerine kırmızı et veya beyaz et ile yapılmış sebze ya da bakliyat yemekleri, çorba, pilav, makarna ile meyve çeşitleri tüketmek çok daha besleyici olur.
Özellikle kakaolu gıdalar ve çikolatanın reflüyü tetikleyici etkisi bulunması sebebi ile sınıflarda ödül olarak çikolata verilmemesi, doğum günü kutlamalarında çikolatalı pasta yerine bol meyveli pastaların tercih edilmesi gerekir.
Akşam öğünü de sabah ve öğle öğünü kadar önemlidir. Akşam yemeklerinde ağır yağda kızarmış gıdalar yerine, yağ oranı düşük hafif gıdalarla beslenmek gecenin rahat geçmesi için önem taşır.
