Orman Yangınlarından sonra Zeytinlerin Bahçelerinin İyileştirilmesi
Yazar :
Ayça AKÇA UÇKUN Dr.
Dergi : 2021 Eylül / Sayı: 94
Konu :
Doğa ve Çevre
Zeytin ağaçları, nemi tutan ve az suya ihtiyaç duyan yapraklı bitkiler oldukları için yangına karşı doğal bir bariyer oluşturabilirler. Örneğin, İtalya'nın güneyinde, bazı orman yolları, yaygın bariyeri görmesi için zeytin ağaçları ile kaplıdır.
Yazar: Dr. Ayça Akça Uçkun
İklim değişikliğinin negatif etkileri artık tüm dünya olarak karşı karşıyayız. Düşük yağış ve yüksek sıcaklıklar, zaman içinde yaygın kuraklığa sebep olmaktadır. 2017 yılından beri Portekiz, Fransa, İtalya, Yunanistan ve ülkemiz dahi olmak üzere birçok ülkede orman yangınları nedeni ile yüzyıllık zeytin ağaçları yanmıştır.
Orman ve tarım arazileri arasında temizlenmiş, boş alanlar oluşturmak yangınların kolayca yayılmasını önlemenin bir yoludur. Arazinin düzenli olarak sürülmesi, hayvanlar tarafından otlatılması, kolayca alev alabilecek çalıların azalması nedeni ile zeytin arazilerinde yangın riski en aza indirmektedir.
Bununla birlikte, karayollarının ve özel mülklerin kenarlarındaki yabani bitki örtüsünü temizlemek ve koruyucu bariyerler oluşturmak, zeytinlikleri korumanın bir başka yoludur.
Zeytin ağaçları, nemi tutan ve az suya ihtiyaç duyan yapraklı bitkiler oldukları için yangına karşı doğal bir bariyer oluşturabilirler. Örneğin, İtalya'nın güneyinde, bazı orman yolları, yaygın bariyeri görmesi için zeytin ağaçları ile kaplıdır.
Zeytin ağacı, yangın geciktirici niteliklere sahip olduğu düşünülen, yangına ve rüzgara karşı koruma sağlayabilen dayanıklı bir bitkidir. Zeytin ağaçları yüzyıllarca yaşayabilir ve dalları ve gövdesi yok olsa bile ağaç sağlam kök sistemi sayesinde kendini yenileyebilir.
Avustralya'nın Victoria eyaleti tarafından yayınlanan bir broşürde zeytin ağacı eğimli alanlara dikilmesi nedeni ile orman yangınlarına dayanıklı bitkiler listesine dahil edilmiştir.
Yangınlardan etkilenen zeytinlikler harap şekilde görünse de, iyi bir yönetimle ağaçların toparlanma ve yeniden üretme potansiyeli bulunmaktadır.
Zeytin ağacının kurtulma faktörleri:
- Yangın süresi, ısı hasarına bağlıdır.
- Ağacın boyu, gövde kalınlığı ve yaşı etkilemektedir.
- Yangın öncesi ve sonrası yağış durumu (nem stresi) etkilemektedir.
- Aşılanmış bir ağaç ise, hasar olmamış herhangi bir aşı birliğinin üzerinde hasar görmemiş gövdelerin ve iskele dallarının varlığı
Yangından sonra zeytinleri geri kazanma için yapılması gerekenler:
- Budama
- Sulama
- Beslenme Yönetimi
Zeytin ağaçlarının tamamen ölmesi, gövde çapı 20 mm’den az olanlarda daha çok görülmektedir.
2005 yılında Batı Sidney eteklerinde bir yangın gerçekleşmiş ve yangın sonucunda gövdeleri ve dalları 20 mm’den büyük olan daha büyük zeytin ağaçlarının tamamen ölmediği ortaya çıkmıştır (Richter ve ark. 2005). Ancak gövde çapı 20 mm’den az olan zeytin ağaçlarının %80’inin öldüğü tespit edilmiştir.
Yangınlara yol açan yağışın azalması, su stresi nedeni ile filizlenme yeteneklerinin azalarak ölüm oranlarının artmış olabileceği düşünülmüştür.
***Yangınlardan sonra öncelikle hasar tespiti yapmak önemlidir.
Yeniden büyüme başlayana kadar hasarlı ağaçlar budanmamalıdır. Ağaçlar aşılanırsa, yeni ağacı oluşturan yeniden büyüme gerçekleşene kadar budama bekletilmelidir.
Güney Avustralya'nın Mt Lofty sıralarında yabani Olea europaea üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, zeytinler sadece birkaç hafta içinde yeniden filizlenmeye başlayabilme yeteneğine sahiptir (Sheldon ve Sinclair 2000).
***Yangınlardan sonra, sulama iyileşmeyi hızlandırıcı bir faktördür.
Sheldon ve Sinclair (2000) tarafından yapılan çalışmada, yangın sonrası yeniden filizlenen ağaçların, sağlam ağaçlara göre yüksek toprak nemine ihtiyaç duyduğu ortaya konmuştur. Ancak yangınlardan sonra kök bölgesi hacmi daha küçük olduğundan, ağaçların geri kazanılması için daha az miktarda suyun yeterli olacağı görülmüştür.
Gübreleme, besin takviyesi, sulama ihtiyacından daha az önemli olacaktır. California Davis Üniversitesi'nden Paul Vossen'e göre zeytin ağaçları için büyük miktarda gübreye ihtiyaç olmamaktadır.
Yangın sonrası, zeytin ağaçlarının büyük gövde kütlesine göre, küçük yaprak alanı nedeni ile yeniden büyüme hızlı olmaktadır ancak fazladan besin maddesi uygulamaları yeniden büyümesini zorlaştırabilmektedir. Aşırı canlılık sebebi ile meyve yatma durumu gecikebilmektedir.
Kaynaklar:
- Lotte von Richter, Debra Little and Doug Benson (2005) Effects of low intensity fire on the resprouting of the weed African Olive (Olea europaea subsp. cuspidata) in Cumberland Plain Woodland, Western Sydney. Ecological Management & Restoration Vol 6 No 3 Dec 2005
- Megan Sheldon and Russell Sinclair (2000) Water Relations of Feral Olive Trees (Olea europaea) resprouting after severe pruning. Australian Journal of Botany, 2000, 48, 639–644
- Paul Vossen, Cooperative Extension Provider (2004) Fertilizing Olive Trees. UCDavis. https://bit.ly/3yXzUlN
- Riccardo Gucci and Claudio Cantini, (2000) Pruning and Training Systems for Modern Olive Growing. Collingwood, Vic : CSIRO Publishing, 2000.
