Zeytin Okur-Yazarlığı: Değerinin Farkında Mısın?

 

Bence yeni yılın, hayatımızda sorgulamamızı salık verdiği en önemli konu ‘değer’! 

Hayatımızın değeri, çevremizdekilerin değeri, uğruna bedel ödediğimiz değerler, bir şey satın alırken ödediğimiz mal veya hizmetin değeri gibi… Bu liste daha da uzayabilir. Ancak benim burada sizlerden düşünmenizi istediğim konu neye ne kadar değer veriyorsunuz, neler sizin için değerli, gözünüzün önündeki değerlerin farkında mısınız olacak. 

 

Ülke gündemi o kadar baş döndürücü bir hızda ilerliyor ki yakalamakta zorlanıyoruz. Ancak ortak bir konu var; herkesin bu aralar neredeyse tek derdi ekonomi! Peki ekonomi deyince kapitalist düzen bize ilk olarak neyi işaret ediyor? Elbette parayı. Peki, klişe ama para araç mı, amaç mı? Pek çoğunuzun ‘araç’ dediğini duyar gibiyim fakat bu ara neredeyse toplumun %99’unun gündemi neden para? 

 

Küresel salgın, kadına şiddet olayları her gün artıyor. Gelir dağılımı eşitsizliği, fırsat eşitsizliği, haksızlıklar, hukuksuzluklar, gençlerin ve çocukların hayalleri günden güne soluyor. Terör ve mülteci sorunları hala devam ediyor. Küresel ısınma ve dünya gezegenindeki kaynakları fütursuzca harcadığımız gerçeği ise her gün yüzümüze tokat gibi çarpıyor. Ve ana gündemimiz hala ‘para’… 

 

‘Zeytinyağı ile tüm bunların ne ilgisi var?’ diye soracak olursanız şöyle anlatayım: Zeytin ağacı ve zeytinyağı binlerce yıldır bu dünyada var. Ne büyük imparatorlukların, ne büyük devletlerin kuruluşuna da çöküşüne de, bir sürü doğal afetlere, küresel salgınlara, savaşlara sessizce tanık olmuş yaşı bini geçmiş zeytin ağaçları ile aynı coğrafyada yaşama şansına sahibiz. 

 

Sembolik olarak bolluk, bereket, yaşam, sevinç, verimlilik gibi bir sürü değerli anlamı olan zeytinin ve binlerce yıldır ticarete konu olan zeytinyağının değeri hep yüksekti ve yüksek olmaya da devam edecek. Ancak nedense insanın gözünün önündekinin değerini geç anlamasından mıdır nedir, zeytinyağı özellikle Ege ve Akdeniz’de hak ettiği yerde değil diye düşünüyorum. Çünkü içinde zeytinyağı geçen konuşmalarda en önemli konu başlığı fiyat oluyor. Mücevherlerden bahsederken fiyat tartışılıyor mu?! Tabii ki, hayır. O zaman zeytinyağında neden fiyata bu kadar endeksliyiz? Eskilerin altın sıvı olarak nitelendirdiği, bir zamanlar sadece kralların, imparatorların veya asillerin sofralarında bulunabilen zeytinyağı, ne ara bu kadar sıradan bir ürün halini aldı sizce? 

 

Bu sorunun cevabını sanırım verebilirim. Ucuz taklitleri ve herkesin bu özel ürüne rahatça ulaşabilmesi onun değerini düşürdü. Rahatça ulaşabilmek güzel bir şey elbette ama biz dünyada üretilen 3 milyon ton zeytinyağının sadece 230 bin tonunun üretildiği (tüm dünya üretiminin yaklaşık %7,7’si) bir ülkede yaşıyoruz. Türkiye’de 85 milyon nüfusun tamamı kişi başı yılda 3 kg zeytinyağı tüketse kendimize zor yetecek kadar üretiyoruz. Doktora çalışmam için üretici ailelerle anket yaparken görüştüğümde 4 kişilik bir ailenin yılda 100 kg zeytinyağı ayırdığını hatırlıyorum. Bu da kişi başı 25 kg zeytinyağı demek. Bu kadar rakamı neden telaffuz ettim biliyor musunuz? Çünkü sandığımız kadar çok zeytinyağımız yok. Ve zeytinyağı değerli bir ürün. Kaliteli zeytinyağının bedenimize ve sağlığımıza yararlarını anlatan yüzlerce makale var literatürde. Akdeniz kuşağının dışında kalan ülkeler bu ürünü yavaş yavaş keşfetmeye ve ona yüksek bedeller ödemeye çoktan başladı. Örneğin Tokyo’da organik ve kaliteli zeytinyağının 250 ml’sinin 250 ₺’ye satıldığını biliyor muydunuz? Litresi 1000 ₺ ediyor. 2017 yılında Olive Japan için ilk kez jüri üyesi olarak gittiğimde marketlerden birinde gördüğüm fiyata inanamamış ve tekrar tekrar hesaplamıştım. Hatta merak edip bir şişe almış, arkadaşlarımla aylar sonra tadımını yapmıştık. Aldığım zeytinyağı Japonya’da Shodoshima Adası’ndaki ender yetişen zeytin ağaçlarından üretilmiş organik ve kusursuz bir zeytinyağı idi ve biz tattığımızda ona hayran kalmıştık. Japonlar her işte olduğu gibi zeytincilik konusunda da en üst seviyeye oynuyorlardı. İklimsel kısıtlamalar nedeniyle yılda 30 tonu geçmiyordu zeytinyağı üretimleri ama zeytine ve zeytinin ürünlerine sevdalanmışlardı bir kere. 

 

Jüri üyeleri arasında yer alan Japonya Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürü arkadaşımız Tak Kubota, o yılki iklimsel gelişmeleri ve buna göre bir sonraki sezonu nasıl planlamaları gerektiği üzerine çalışıyordu o yıl. Bana da hediye olarak zeytinyağından yapılmış bir vücut losyonu hediye etmişti ve demişti ki “bu losyonu buzdolabında sakla, özellikle güneşte kaldıktan sonra sürdüğünde çok iyi geliyor”. Bu hediye beni çok sevindirmiş ve bir o kadar da şaşırtmıştı. Çünkü ben zeytinyağını o zamana kadar hiç kozmetik ürün hammaddesi olarak düşünmemiştim. Bende güzel bir farkındalık yarattı bu olay. 2020’de oğlum dünyaya geldikten sonra ilk banyosundan itibaren vücuduna hep zeytinyağı sürdüm. Çok da faydalı olduğunu bizzat gördüm. Artık tıp dünyası da kaliteli zeytinyağının sağlığımız ve bağışıklık sistemimiz üzerindeki olumlu etkilerini kabul etmiş durumda ve beslenme uzmanları da bu ürünün önemini sürekli vurguluyorlar. O zaman zeytinyağını başımızın tacı yapma zamanı gelmiş de geçiyor bile.

 

2021-2022 yılı Türkiye’de zeytinyağı rekoltesi açısından ilk tahminlemelere göre yükseliş trendindeydi, ancak ani bastıran yağmurlar ve fırtınalar nedeniyle rakamların tahmin edilenden düşük olma ihtimali söz konusu. Bir de dünyada ve ülkemizdeki ekonomik koşullar işin içine girince zeytinyağı fiyatlarının yükseleceği aşikar. Ürünün kendisi bir yana, kullanılan teneke, cam ambalajlardan tutun da karton kolilere kadar neredeyse her şey zamlandı. Geçenlerde uluslararası bir portalda okuduğuma göre 2022 yılında zeytinyağı fiyatları “astronomik” düzeyde artacak.

 

Uzun lafın kısası hazır olun. Değerler sistemimizi alt üst etmeye aday bir yıla başladık. Herkese mutlu ve sağlıklı bir 2022 dilerim. Sağlıcakla kalın!