DOĞRUDAN ETKİLİ ÖNLEMLER

Hava Sıcaklığının Yükseltilmesi

Daha çok gelişmiş ülkelerde hava sıcaklığının yükseltilmesi, yaygın olarak kullanılan ısıtıcılar, gaz yağı ve fuel-oil yakan özel sobalarla yapılmaktadır. Bu tip sobalardan 50-60 adedi 1 hektar (10 dönüm) bağda sıcaklığı 2-3 ⁰C yükseltmektedir. Ülkemizde ise daha çok uygulanan bir yöntem olan, bağın çevresinde saman balyaları, budama artıkları vb. materyallerin yakılarak bağ içindeki sıcaklığın 0 ⁰C üzerinde tutulması sağlanmaktadır. Yakılan ateşin çok ufak fakat çoğu yere konumlandırılmış, açığa çıkan ısının don çatısı altında kalacak şekilde tüm bağa yayılmasına olanak verilmelidir. Şayet büyük ateşler yakılırsa, don çatısında bir delik oluşmakta tüm sıcaklık bağ alanına yayılmamaktadır. Yayılması istenen ısı oluşan delikten havaya doğru yükselmektedir. 

 

Havanın Karıştırılması

Isınan (sıcak) hava hafif olduğu için yükselir ve sıcak hava yükseldikçe soğumaya başlar. Bazen bu olay normal seyrinin dışına çıkarak, sıcak hava yükselirken belirli bir yükseklikte kendine daha sıcak bir hava kütlesi ile karşılaşır. Bu olaya ‘sıcaklık terselmesi’ denilmektedir. Terselme genelde çukur bölgelerde ve vadilerde görülmektedir. Güneşi görmeyen vadi tabanı ve çukur bölgelerdeki hava, daha yüksek kesimlerdeki havaya göre daha soğuk olur. Bu durum, sıcaklık ve yükseklik arasındaki kurala (atmosfer sıcaklığı yükseldikçe her 100 metrede 0,5 °C azalır) ters düşer. Yani alçak kesimler daha soğukken yüksek kesimlerdeki belirli bir tabaka daha sıcaktır. Üst seviyelerdeki daha sıcak hava ile aşağıdaki daha soğuk havanın karıştırılmasıyla don zararı en aza indirilebilir. 

Yere yakın seviyedeki soğuk hava ile üst seviyelerdeki daha sıcak havanın karıştırılması sonucu inverziyon (yükseltinin artmasıyla havanın ısınması) bozulur ve yere yakın soğuk hava tabakasının sıcaklığı birkaç derece arttırılır. Bu durum asmaların çevresinde biriken soğuk hava hareket ettirilerek, daha üstteki sıcak havanın karıştırılmasıyla olmaktadır. Örneğin; 10 dekarlık bir bağ için, 20 beygir gücünde bir rüzgar makinası havanın karıştırılması için yeterli olmaktadır. Havanın karıştırılmasında helikopterlerden de yararlanılabilir. 

 

Yapay Sisleme Yapılması

Radyasyonla meydana gelen sıcak havanın yükselmesinin önlemesi ve aşırı soğumanın engellenmesinde dumanlamaya oluşan sis bulutları bir örtü görevi yapmaktadır. İlkbaharda toprak yüzeyindeki sıcaklığın 0 ⁰C’ye düştüğünde sisleme yapılmalıdır. Kalın bir bulut tabakası bağdaki sıcaklık derecesini çevre sıcaklık derecesinden 3,5 ⁰C daha yüksek tutabilir. Sisleme zift ve zeytinyağı posası ile karıştırılmış budama artıklarının yanında saman ve kuru otun yakılmasıyla da oluşturulabilir. 

 

Su Uygulaması

Don zararının azaltılmasında en yaygın kullanılan önlemlerden birisi de, asmaların üzerinden yapılan yağmurlama (pülverize) sulamadır. Sulama ile asmaların yeşil aksamı üzerinde su zerreciklerinden oluşan ince bir su tabakası meydana getirilir. Sıcaklık 0⁰C’nin altına düştüğünde, bu tabaka ince bir buz kılıfına dönüşerek sürgünlerin donmasını önler. Genel prensip olarak, bağ içindeki sıcaklık -1 ⁰C’ye düştüğünde yağmurlama başlıkları çalıştırılır, ortam sıcaklığı 0 ⁰C’nin üzerine çıkıncaya ve sürgünlerin etrafındaki buz tabakası erimeye başlayıncaya kadar yağmurlamaya devam edilir. 

 

Kumlama

Bu yöntem pahalı, yüksek işçilik gerektiren ve toprağın yapısını etkilemesi nedeniyle uygulanması güç bir yöntemdir. Kum materyalinin kolay ısınması ve radyasyon yoluyla yavaş soğuması bu yöntemin olumlu yanıdır. Her yıl ince bir kum tabakasının don riskli alanlara serilmesi şeklinde yapılır. İnce kum (kendi bünyesindeki su miktarı çok az olduğundan) aynı zamanda buharlaşmayı en alt seviyeye indirir.

 

Toprak Yönetimi

Toprağın nemli, yabancı otları temizlenmiş, düzeltilmiş ve pekiştirilmiş olması don zararının en aza indirilmesi konusunda önemli sayılmaktadır. Toprak üzerindeki ürünler, organik madde artıkları, gübre artıkları ve yabancı otlar sürülmeli ve toprak sıkıştırılma işlemi don tehlikesi olan dönemlerden önce yapılmalıdır. Tüm bu işlemlerin sonrasında toprak sulanmalı ve kuru kalmasına fırsat verilmemelidir.

 

Bağların Örtü Altına Alınması

Özellikle İsrail, İtalya ve Güney Afrika gibi ülkelerde, erkencilik sağlamak amacıyla kullanılan polietilen benzeri plastik örtülerden, dondan korunma amacıyla da yararlanılmaktadır. 

 

Yazarlar: 

Turcan TEKER  -  Esra ALBAZ 

Kaynaklar: 

Anonim, 2015. Meteoroloji Genel Müdürlüğü Resmi Web Sitesi (http://www.mgm.gov.tr/) Erişim Tarihi:10.02.2015).

Çelik, H., Ağaoğlu, Y.S., Fidan, Y., Marasalı, B., Söylemezoğlu, G., 1998. Genel Bağcılık Kitabı. Sunfidan Eğitim Serisi No:3. Ankara.

Çelik, S., 2011. Bağcılık (Ampeloloji) Kitabı Cilt -1. Tekirdağ.

 

Fotoğrafların Alındığı Siteler:

http://www.panoramio.com/photo/18267853

http://www.photographybytreas.com/?page_id=88

http://vinsanity-vino.blogspot.com.tr/2010_04_01_archive.html

http://www.extension.org/pages/31033/vineyard-soils:-texture-and-structure#.VNs6KC4Qvho

http://www.thewanderingpalate.com/events/chablis-chianti-classico-wine-dinner/

http://winejudging.com/travel/2009/columbia_valley.htm