Bağlarda Gübreleme
Asmanın yıl boyunca uyku (dinlenme) ve aktif hayat (büyüme ve gelişme) olmak üzere iki ana hayatsal safhası vardır.
Bağlarda uyku dönemi sonbaharda yaprak dökümü ile başlayıp ilkbaharda asmaya su yürümesi ve gözlerin uyanmaya başlaması ile sona ermektedir. Aktif hayat dönemi ise gözlerin uyanmaya başlamasından yaprakların dökümüne kadar uzayan periyotdur.
Asmanın uyku döneminde genellikle beslenme ile ilgili gelişmeler yaşanmayıp bazı içsel değişimler söz konusu olmaktadır. Beslenme ile ilgili faaliyetler esasen aktif hayat döneminde meydana gelmektedir.
İlkbaharda toprak sıcaklığı 10 ºC’yi bulduğu andan itibaren gözler uyanmaya başlamakta ve bu tarihten itibaren sıcaklık yanında topraktaki rutubet ve besin maddesi içeriğine göre sürgünler hızlı bir şekilde büyümeye devam ederken, çiçeklenme döneminde gelişme kısmen yavaşlayarak ve daha sonra çiçeklenme dönemindekinden daha az olmak üzere devam etmekte, ben düşme döneminde ise tekrar yavaşlayarak durmaktadır.
Asma, organik madde ve besin maddeleri açısından zengin, su tutma kapasitesi ve havalanması uygun, tınlı ve kumlu tınlı, orta düzeyde kireçli, pH’sı 6,7-7,7 arasında olan topraklarda iyi gelişme gösterir.
Asmanın uzun yıllar aynı toprak üzerinde yaşayan bir bitki olması nedeni ile gübrelenmesinin genç bağlar için farklı, normal verime yatmış bağlar için de farklı yapılması gerekmektedir. Genç bağların gübrelenmesi dip veya taban gübrelemesi şeklinde yapılmasına karşın verime yatmış bağlarda asmanın gelişmesi ve verim değerleri ile orantılı verim çağı (mevsimsel) gübrelemenin yapılması gerekmektedir.
Tesis Gübrelemesi
Arazinin (0-30), (30-60) ve (60-90) cm derinliklerinden ayrı ayrı alınan toprak örneklerinin analizleri yaptırılarak çıkan sonuçlara göre önerilen gübrelerin uygulanması yeni dikilen bağların gelişmesini olumlu yönde etkilemektedir.
Tesis gübrelemesinde asmanın kök sistemini iyi geliştiren fosfor ve bunun yanında potasyumlu gübreler esas alınmaktadır. Toprak çok kumsal bünyeye sahip ise yıkanmadan dolayı yeterli düzeyde magnezyum bulunamayacağı için magnezyumlu gübrelerin de tesis gübresinde kullanılması gerekebilir. Ülkemizde yapılan araştırma sonuçlarına göre topraklarımızın büyük çoğunluğunda mikro elementlerden çinko miktarının yetersiz olduğu belirlenmiştir. Topraklarımıza pH değeri ve çinko miktarlarına göre tesis gübresi olarak çinkolu gübrelerin de kullanılması gerekebilmektedir. Toprağın pH değeri yüksek ise kükürt uygulanmasıyla düşürülmesi, çok düşük saptanması durumunda ise kireçleme (dolomit uygulaması) yapılarak pH değerinin yükseltilmesi gerekmektedir.
Verim Çağı Gübrelemesi
Verim çağı gübrelemesi için bağ toprağımızın (0-30) ve(30-60) cm derinliklerinden
ayrı ayrı alınan örneklerinde analiz yaptırılarak çıkan sonuçlara göre gübreleme yapılmalıdır. Gübreleme, gözlerin kabarması (uyanma) öncesi TABAN GÜBRELEME, ilk sudan önce (daneler saçma veya koruk iriliğinde iken) ise ÜST GÜBRELEME şeklinde yapılmalıdır.
Bağlara gübre önerilerinde yalnızca uyku döneminde alınan topraklardaki analiz değerleri yeterli olmayıp asmaların gelişme döneminde (Özellikle çiçeklenme ve ben düşme) alınan toprak örnekleri yanında aynı dönemde alınan yaprakların analiz değerlerinin de belirlenmesi daha bilinçli gübreleme programı uygulanmasında zorunlu hale gelmektedir.
Bağda en çok kullanılan gübreler:
Kimyasal Gübreler
Azotlu Gübreler
Amonyum Sülfat: %21 N
Amonyum Nitrat: %26 N, %33 N
Üre: %46 N içerir.
Fosforlu Gübreler
Süper fosfat: %16-18 P2O5
Triple Süper Fosfat:%43-46 P2O5 içerir.
Potasyumlu Gübreler
Potasyum Sülfat:%48-52 K2O içerir.
İki Besinli Gübreler
DAP: %18 N ve %46 P2O5
MAP: %12 N ve %61 P2O5
Potasyum Nitrat: %13 N ve %46 K2O
Kalsiyum Nitrat: %15.5 N ve %26 CaO
Kompoze Gübreler
Bünyesinde belirli oranlarda N, P, ve K içeren gübrelerdir.
Organik Gübreler
Toprağın kolay tava gelmesini sağlar, su tutma kapasitesini arttırır, toprağın havalanmasını kolaylaştırır, toprak kolay ısınır, katyon değişim kapasitesini arttırarak toprağın bünyesinde daha çok bitki besin elementi tutulur, toprağın biyolojik aktivitesi artar. Ayrıca organik gübreler bitkinin ihtiyacı olan besin maddelerinin bir kısmını da karşılar. Kullanılan organik gübrelerin bazıları şunlardır.
- 1. Çiftlik Gübresi
Verilecek çiftlik gübresi miktarı toprağın organik madde miktarına, toprak ve iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle beraber genelde bir dekar alana 2-3 ton gübre iyi verim için yeterli olmaktadır. Sonbaharda yaprak dökümü sonu toprağa atılır yayılıp sürülerek karıştırılır.
- 2. Yeşil Gübre
Gelişmesini tamamlamış bitkilerin sürülerek toprağa karıştırılmasına yeşil gübreleme bu amaçla kullanılan bitkilere yeşil gübre bitkileri denir. Yeşil gübre bitkisi olarak en çok yonca, fiğ, bakla ekilmektedir. Bunlar toprağın azot miktarını havanın azotunu bünyelerine alarak arttırırlar. Sonbaharda ekilir yeşil gübre bitkisinin en uygun toprağa karıştırılma zamanı çiçeklenme dönemidir.
Bağlara Verilecek Gübre Miktarının Tespiti Gübrelerin Atım Zamanı ve Şekli
Asma topraktan her yıl belli miktarda makro ve mikro mineral besin maddelerini alarak büyümesini, gelişmesini ve ürün verimini devam ettirir. Asma uzun ömürlü bir bitkidir. Ürün veriminin sürekli ve sağlıklı olması için asmanın her yıl topraktan kaldırdığı mineral besin maddelerinin gübreleme ile toprağa iade edilmesi gerekir.
Türkiye’de Toprak Gübre Araştırma Enstitüsü tarafından bölgemize göre sulu ve susuz şartlarda verilmesi gereken gübre miktarları çizelgede verilmiştir (Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi 2006)
Tavsiye Edilen Gübre Miktarları, Saf Madde Kg/da
|
Bölge |
Bağ |
Azot(N) |
Fosfor(P2O5) |
Potasyum(K2O) |
|
Ege Bölgesi |
Sulu |
11-14 |
6-8 |
7-9 |
|
|
Kuru |
9-11 |
5-7 |
6-8 |
Gübrelerin atım zamanı, Toprakların özelliği, gübrelerin erirliği ve toprakraki hareketliliği göz önünde bulundurularak atım zamanı düzenlenmelidir. N’lu gübreler genel olarak toprakta hareketli, K’lu gübreler az hareketli, P’lu gübreler ise çok az hareketli veya hareketsizdir. Bu nedenlerden dolayı kimyasal gübrelerin veriliş şekli ve zamanı değişik olmak zorundadır.
Sulanabilir bağ alanlarında fosforlu ve gerekiyorsa potasyumlu gübrenin tamamı ile azotlu gübrenin yarısı, omcalarda gözler uyanmadan yaklaşık bir ay önce bölgenin de iklimine bağlı olarak atılmalıdır. Uygulanacak fosforlu ve potasyumlu gübreler derine gübre atma makinesi ile bağın kök gelişim bölgesine yakın olacak şekilde ve sıra arasına göre değişmekle birlikte asmadan 50-60 cm uzaklıkta önerilen zamanda ve miktarda uygulanmalıdır.
Azotlu gübre ise önerilen zamanda ve miktarda toprak yüzeyine serpilerek uygulanmalı ve zaman kaybetmeden toprağa karıştırılmalıdır.
Azotlu gübrenin diğer yarısı ise omcalar çiçekten çıktıktan sonra ilk sulamadan önce önerilen miktarda toprak yüzeyine serpilerek uygulanmalı ve zaman kaybetmeden toprağa karıştırılmalı ve sulama işlemi yapılmalıdır.
Sulanmayan bağ alanlarında her üç besin elementinin de bir defada ve omcalara su yürümeden bir ay önce verilmesi uygun olur.
Bir yılda toplam 7-25 ton/ha dal, yaprak ve üzüm meyvesi ile topraktan kaldırılan besin elementleri miktarı IFA 1992 (Kacar ve Katkat 2007).
|
Besin Elementi |
Miktarı |
|
Makro elementler kg/ha/yıl Azot (N) Fosfor (P2O5) Potasyum (K2O) Magnezyum(MgO) Kalsiyum (CaO)
Mikro elmentler g/ha/yıl Demir (Fe) Mangan (Mn) Çinko (Zn) Bor (B) Bakır (Cu) |
22-84 5-35 41-148 6-25 28-204
292-1121 49-787 110-585 37-228 64-910 |
Gübre gereğinden az veya fazla kullanıldığında, verim ve kalite yetersiz ve kalitesiz olmaktadır. Dengeli ve zamanında gübreleme yapmanın en doğru yolu toprak ve yaprak analizinden geçer. Bilinçli gübreleme için mutlaka yetkili laboratuvarlarda toprak ve yaprak analizi yaptırınız.
LİTERATÜR
AKÇALI, H.B., Atalay, İ.Z., Ziraat Fakültesi Menemen Uygulama Çiftliği Topraklarının Bazı Mikro Besin Elementleri Açısından Verimlilik Durumunun Saptanması Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst. Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (1992).
ANONİM, İl Tarım Kırsal Kalkınma Master Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi Manisa Tarım Master Planı. Manisa Valiliği (2002).
ANONİM, 3. Ulusal Gübre Kongresi Tarım Sanayi Çevre Bildiri Kitabı Tokat (2004).
ANONİM, Soil pH and Mineral Nutrition of Vitis vinifera Varieties. http://www.nysaes.cornell.edu/hort/faculty/pool/NYSite-Soils/minnutritionmainpage (2005).
ANONİM, http://www.toros.com.tr/turkce/ud_bag.asp
ATALAY, İ.Z., Anaç, D., Salihli Bağlarının Beslenme Durumunun Toprak ve Bitki Analizleri ile İncelenmesi. TÜBİTAK, Tarım ve Hay. Araş. Grubu Proje No : TOAG-659 (1991).
BAŞBUĞ, A., Atalay, İ.Z, Turgutlu Yöresi Bağlarının Beslenme Durumunun Toprak ve Bitki Analizleriyle İncelenmesi. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst. Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (1991).
KACAR, B., Katkat, V., Bitki Besleme . U. Ü. Güç. Vak. Yay. No:127-Vipaş Yayınları :3 (1998).
KACAR, B., Katkat, V., Gübreler ve Gübreleme Tekniği Nobel Yayın No:1119, Fen ve Biyoloji Yayınları Dizisi: 34 (2007).
KONUK, F., Çolakoğlu, H., Gediz Ovası Çekirdeksiz Üzüm Bağlarında Makro Besin Elementleri,Toprak-Bitki İlişkileri ve Bağların Beslenme Durumu. TÜBİTAK Türkiye 3. Bağcılık Sempozyumu Bildiri Özetleri Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu-53 (1988).
GÜÇDEMİR, İ., H., Türkiye Gübre Ve Gübreleme Rehperi, Yayın No 231, Ankara 2006
