Sakız Koyunu

Sakız koyunu, dünyanın en sütçü, en çok süt döl verimi ve yavru verimi olan koyun ırklarından biridir.

Allahım o endam o bakışlar o süzüle süzüle yürüyüş sanki dünyaları o yaratmış. Kraliçe mi prenses mi top model mi belli değil. Ama haklı alçak gönüllü olmaması gerekir. Ben olsam bende olmam. 

Esasında bizim kardeşimiz gibi o. Uzak  değil komşumuz  Yunanistan’dan. O kadar yakından ki öyle adapte olmakta da zorlanmadı hani. Bizim kültürümüze, geleneklerimize, havamıza ve suyumuza hemen alıştı sanki yıllardan beri bizimle yaşarmış gibi. 

Bir de delikanlımız var hani ondan bahsetmeden olmaz. Duruşu, ağırlığı, yakışıklılığı, çapkınlığı  bir beyefendi gibi. Görseniz değme aktörlere taş çıkartır. 

Belki tahmin etmişsinizdir dünyanın en sütçü, en çok süt döl verimi ve yavru verimi olan koyun ırklarından biri Sakız koyunundan bahsettim destansı bir biçimde. Belki de İzmirli olmamdan mıdır yoksa küçüklüğümde yetiştiriciliğini yapmış olmamızdan mıdır bilemedim aşığım ben bu koyuna. Evimizde koyun yoğurdu ve peyniri eksik olmazdı o zamanlarda. Mis gibi koyun yoğurdu yağlı, bol kaymaklı, besleyici…

Sakız koyunu ismini Çeşme ilçesinin  15 km karşısında bulunan Chios (Sakız) adasından almıştır. Genellikle İzmir’de yarımada dediğimiz Çeşme, Urla, Karaburun, Seferihisar’da yetiştiriciliği yapılır. Zamanla buradan Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Aydın, Muğla, Çanakkale gibi şehirlerin kıyı şeritlerinde yetiştiriciliği denenmiş ve olumlu sonuçlar elde edilmişti. 

Sakız koyunu naziktir öyle her yerde yaşayamaz. İlgi alaka bol olmalı. Yoksa hemen hasta olur. Soğuğu sevmez, çok gezmez, her bulduğu otu da yemez seçicidir yani. Adaptasyon kabiliyetleri düşüktür. Kalabalığa hiç gelemez anlayacağınız büyük sürü hayvanı değildir. Küçük sürüler halinde yetiştiriciliği yapılırsa daha verimli olur. Önemli bir nokta ise kıyıdan uzaklaştıkça verim özelliklerini kaybetmesidir. 

Sakız koyununun morfolojik özellikleri: Vücut iri, dar ve bacaklar uzundur. Baş, bacaklar ve karın altı yapağısızdır. Göz, ağız, burun ucu, kulak ve ayaklarda siyah lekeler vardır. Yapağı örtüsü içinde bazen tek ve bazen küçük kümeler halinde siyah veya kahverengi kıllara rastlanmaktadır. Diz ve dirseklerde siyah nişaneler bulunur. Deri rengi beyazdır ancak küçük lekeler mevcuttur. Baş kısmı yapağısızdır. Dişiler boynuzsuz, erkekler ise spiral büyük boynuzları vardır. Kuyruk yapısı üçgen görünümlü, genellikle ince, yağsız, uzundur. Kuyruk dipte biraz daha yağlıdır. Yağ miktarının artması saf olmadığına işaret sayılabilir. Meme yapısı ise bezel yapıdadır. Bol süt verimine uygun, geniş, sarkık ve meme uçları genellikle iridir. Sağılınca pörsük, içi süt ile dolunca şişkindir. İkiden fazla meme başı bulunur. Tırnak üzerinde siyah nişaneler vardır.

                           

Sakız koyununun verim özellikleri: Az önce yukarıda kısaca bahsetmiştik Sakız koyunu dünyanın en verimli koyun ırklarından bir tanesidir diye birazda verim yönünü anlatalım. Sakız koyunu hem süt verimi hem de döl verimi olarak yüksek yeteneklere sahiptir. Yüksek laktasyon süresi ile diğer yerli koyun ırkları arasında açık ara lider durumdadır. Ayrıca ikizlik, üçüzlük oranı yüksek bir ırktır. Eğer uygun ortamlarda bakıcılığı yapılıp düzgün beslenirse 2 yılda 3 kuzulatma yapılabilir. Böylelikle üreticinin ekonomik olarak rahatlığı artar.

 

VERİM ÖZELLİKLERİ
SÜT		Dişi
		Min.	Max.	Ort.
	Laktasyon Dönemi Süt Verimi, kg	25.91	394.16	163.35
	Sağım Dönemi Süt verimi, kg			58.73
	Laktasyon Süresi, gün	67.0	256.0	192.99
	Sağım Süresi, gün			131.0
YAPAĞI	Yapağı Tipi	Kaba karışıktır.
	Kirli Gömlek Ağırlığı, kg	0.6	3.2	1.87
	Randımanı, %			50-70
	İncelik, mikron	23.99	39.5	28.44
	Uzunluk (lüle), cm	6.5	20.5	10.88
	Birörneklilik
BÜYÜME ÖZELLİKLERİ
	Erkek	Dişi
	Min.	Max.	Ort.	Min.	Max.	Ort.
Doğum Ağırlığı, kg	1.5	5.5	3.24	1.65	5.0	3.03
Sütten Kesim Yaşı, gün	Ort.: 60-105
Sütten Kesim Canlı Ağ., kg	6.1	31.0	19.91	7.0	31.0	19.84
Ergenlik Çağı	Yaş, gün	Ort.: 217.0
	Ağırlık, kg						33.5
İlkine Damızlıkta Kullanma	Yaş, gün
	Ağırlık, kg
Ergin Canlı Ağırlığı, kg			50-90	26.5	59.5	49.85

 

Sakız koyunlarında kuzulama oranı 1.7 – 2.3 arasındadır. Yani 100 adet sakız koyunundan 170 ile 230 arasında kuzu almamız mümkündür. Ayrıca ilk damızlıkta kullanma yaşı da düşüktür. 8-9 aylık yaşlarda eşeysel olgunluğa erişen dişi sakızlar hemen koç katımına alınabilirler. Unutmayalım ki bütün bu verim kriterleri uygun iklim, barınak koşulları ve besleme ile mümkündür. 

Safkan sakız koyunu nesli tükenmekte olan koyun ırkları arasındadır. Bunun bilincinde olan Tarım Bakanlığı Gen Kaynağı Koruma Projeleri ile bu hayvanların yok olmasını engellemeye çalışmaktadır. Yine Tarım Bakanlığının idaresinde Halk Elinde Islah Projeleri devam etmektedir.

Sayın Tarım Bakanımızın da dediği gibi ülke coğrafyası küçükbaş yetiştiriciliğine uygun bir yapıdadır. Mevcut hayvan varlığının ıslahı ülkemizde maalesef göz ardı edilmiştir. Kaliteli damızlık hayvanlar yetiştirerek et ve süt verimini bir adım öteye götürmeliyiz. Sakız koyunu da ülke hayvancılığının ıslahı açısından ileri derecede öneme sahiptir. Öyle ki Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından Tahirova koyunu ile Sakız koyunu melezlenerek yüksek verimli Sönmez koyunu elde edilmiştir. Böylelikle  hem üreticimizin ekonomisi hem de ülke ekonomisi olumlu yönde etkilenecektir.

 

 

KAYNAKLAR VE GÖRSELLER:

1. 1. http://sakizkoyunu.net/sakiz-koyunu-hakkinda-genel-bilgiler/
2. 2. www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/12/EK-8%20Sakız.doc
3. 3. http://www.hayvansagligi.net/sakiz-koyunu.html/koyun3
4. 4. http://www.hayvansagligi.net/wp-content/uploads/2013/12/020720131301094603418_2.jpg
5. 5. http://www.akademik.adu.edu.tr/aum/ch/webfolders/galery/Sakiz-Koc.jpg