Dünya ve Türkiye Üzüm Üretim Alanı Miktarı

Türkiye 2011 yılı istatistiklerine göre dünya 7.098.755 ha’lık bağ alanları içinde 472.545 ha’lık bağ alanı varlığı ve 69.093.293 ton’luk dünya yaş üzüm üretiminin 4.296.351 ton luk kısmıyla önemli bir bağcı ülke konumundadır (FAO, 2012).

Dünya’da üretim alanı olarak İspanya, Fransa, İtalya, Çin ve Türkiye ilk beş büyük üretici ülke olarak göze çarpmaktadır (Çizelge 2). Ülkeler üzüm üretim miktarı açısından değerlendirildiğinde Çin, İtalya, ABD, Fransa, İspanya ve Türkiye olarak sıralanmaktadır. Bu ülkelerden Fransa ve İspanya şaraplık üzüm üretimi ile ön plana çıkarken, İtalya sofralık ve şaraplık, ABD ve Çin sofralık, kurutmalık ve şaraplık ve Türkiye ise hem sofralık hem de kurutmalık üzüm üretimi ile öne çıkmaktadır. Arjantin, Şili ve Güney Afrika Cumhuriyeti Güney yarım kürede bağcılığın gelişmiş olduğu ülkelerdir ve buralarda da sofralık, şaraplık ve kurutmalık amaçlı üretim sırasıyla önem taşımaktadır.

Ülkemizde üretilen toplam yaş üzümün %52,8’i sofralık, %36,4’ü kurutmalık, %10,8’i  şıralık-şaraplık olarak çeşitli gıda ürünleri elde etmek amacıyla kullanılmaktadır. Üzümün diğer değerlendirme ürünlerinden pekmez, sucuk, reçel, köfter, bastık, samsa, pestil vb. yoğun olarak iç pazarda tüketilmektedir.

 

Ülkemiz dünyada çekirdeksiz kuru üzüm üretimi ile bilinmekte ve yıllar itibariyle değişmekle birlikte üretim açısından birinci veya ikinci, ihracat açısından ise birinci durumdadır. Dünyada 20-52 kuzey, 20-40 güney enlem dereceleri arasında yer alan A.B.D., Şili, Güney Afrika, Avustralya, Türkiye, Yunanistan ve İran önemli çekirdeksiz kuru üzüm üretici ülkeleridir (Çizelge 3). 

 

Çekirdeksiz üzümün üretimi için özel ekolojik şartlar gerektiğinden bu ülkelerin üretimleri de bu koşulları sağlayan özel bölgelerde olmaktadır. Çekirdeksiz kuru üzüm hasadı, kuzey yarım küresi ülkelerinde Ağustos- Eylül aylarında, güney yarım küresi ülkelerinde ise Mart, Nisan aylarında yapılmaktadır. ABD’de Kaliforniya’nın San Joaquin Valley bölgesi, Yunanistan’ da Polopenez, Korent kesimleri ve Girit Adası, Avustralya’ da Yeni Gal ve Victoria bölgesi, İran’ da: Güney Azerbaycan, Horosan ve Şiraz, Türkiye’de Ege Bölgesi üretim anlamında en yoğun bölgelerdir.

 

Ülkemizde yer alan 9 tarım bölgesi içinde hem alan, hem de üretim yönünden Ege Bölgesi birinci sırada gelmektedir. Sadece bu bölgemiz bağ alanlarının %31,38’i üzüm üretiminin% 49,15’ine sahiptir. Modern bağcılık tekniği sayesinde dekara ortalama kuru üzüm verimi bazı yerlerde 1.000 kg’ın üzerine çıkmıştır. Son yıllarda tesis edilen hemen hemen bütün bağlarda telli terbiye sistemleri kullanılmaktadır. Bölgede kurutmalık üzüm yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmakta olup, %90 oranında yuvarlak çekirdeksiz üzüm çeşidi üretilmektedir. Toplam kuru üzüm üretiminin %85’lik bölümünü ithal eden en büyük alıcılar ise İngiltere, Hollanda ve Almanya başta olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ülkeleridir. Sofralık olarak ise Manisa’nın Alaşehir, Sarıgöl ilçeleri, Denizli’nin Buldan ve Çal ilçeleri yoğun üretim yapan ve ürünlerini dış pazarlarda değerlendiren yörelerdir. Sofralık olarak Sultani Çekirdeksiz üzüm çeşidi olmak üzere Superior Seedless, Trakya İlkeren, M. Palieri, Red Globe ve Crimson Seedless gibi çeşitlerin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ege Bölgesi son yıllarda şaraplık bağcılık açısından da önemli gelişmeler içerisindedir. Denizli’nin Güney ilçesi, İzmir’in Kemalpaşa, Urla ve Çeşme ilçeleri ve Manisa’nın Turgutlu ilçelerinde geniş alanlarda modern şaraplık amaçlı bağlar tesis edilmiştir.

Bağ alanı ve üretim açısından ikinci sırada gelen Akdeniz Bölgesi özellikle erkenci üzüm yetiştiriciliği açısından önemlidir. Örtü altı bağ yetiştiriciliği son yıllarda artmıştır. Yalova İncisi ve Trakya İlkeren Superior Seedless çeşitleri ile Mayıs ayı sonunda ilk turfanda ürün alınabilmektedir. Akdeniz Bölgesi’nde yayla bağcılığı konusunda da gelişmeler vardır. 

Marmara Bölgesi’nin Trakya kesiminde şaraplık, Anadolu tarafında ise orta mevsim ve geç mevsimde olgunlaşan sofralık üzüm çeşitleri yetiştirilmektedir. Tekirdağ ve Edirne’de şaraplık üzüm üretimi çok yaygındır ve ürünler genellikle özel sektöre ait şarap fabrikalarında değerlendirilmektedir.  

 

Elazığ, Diyarbakır, Mardin, Gaziantep, Kilis ve Malatya illeri Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde önemli bağ alanlarına sahip illerdir. Özellikle kurutmalık çekirdekli çeşitlerle birlikte, Öküzgözü ve Boğazkere gibi uluslararası alanda bilinen kaliteli şaraplık çeşitlerin yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Bağcılıkta son yıllarda ortaya çıkan büyük değişimlere rağmen, Türkiye bağlarının büyük bölümünde, mekanizasyona elverişli olmayan ve verim seviyesinin düşük olduğu terbiye şekilleri kullanılmaktadır. Oysa verimlilik açısından insan iş gücünün azalması mekanizasyonun artması gerekmektedir. Bunun için geleneksel terbiye şekli olan Goble vb. sistemlerden yüksek telli sistem bağcılığa geçilmelidir. Özellikle sofralık üzüm üretiminde çardak terbiye şekli verim ve kalite açısından teşvik edilmelidir. 

KAYNAKLAR

Akşit,İ. 1981. Hititler. Türkiye’nin Tarih Hazineleri Orta Anadolu Uygarlığı, Sandoz yayınları:2, 160 s

Anonim, 2012, TUİK Kayıtları.

Anonim, 2010, Ege İhracatçı Birlikleri kayıtları.

Oraman, M.N., 1965. Arkeolojik Buluntuların Işığı altında Yürkiye Bağcılığının Tarihçesi Üzerinde Araştırmalar-I. Ankara Ün. Ziraat fak. Yıllığı 15(2): 96-108 s

Winkler A.J., Cook, J.A., Klıewer, W.M. & Lıder, L.A., 1974, General Viticulture, Univ. Calif. Press. Berkeley, Los Angeles. 

http://www.faostat.fao.org