MÜCADELE YÖNTEMLERİ

Sümüklü böcek ve salyangozlar ile mücadele yöntemleri; kültürel önlemler, mekaniksel savaş, fiziksel savaş, biyoteknik yöntemler, biyolojik savaş ve kimyasal savaş olarak gruplandırılabilir.

 

1.Kültürel Önlemler

Daha öncede belirttiğim gibi sümüklü böcek ve salyangoz mücadelesinde bahçe temizliği çok önemlidir. Çünkü kurumuş bitki parçaları, taş altları, duvar dipleri, kütükler vb. sümüklü böcek ve salyangozlar için eşsiz birer barınaktır. Düzenli olarak bahçelerde yapacağınız kontrollerde ağaç ve bina diplerine özellikle dikkat etmeliyiz çünkü bu küçük canlılar kuytu köşelerde her an saklanmış olarak karşımıza çıkabilirler (Anonim, 2017 r). Ayrıca bahçelerde yabancı ot temizliği de çok önemlidir. Yumurtalarını bırakacakları veya barınak olarak tercih edebilecekleri bitki artıkları, odun vb. parçaları bahçede bırakılmamalıdır. Bahçede kullanılan toprak malçı çok kalın olmamalıdır ve toprak havalanmasına dikkat edilmelidir. Bu iş için en doğru zaman havalar ısınırken, sümüklü böceklerin ve salyangozların toprak altında yüzeye yakın olduğu zamanlardır (Anonim, 2017 b). 

 

 Sulama şekli olarak, bahçeyi en az şekilde ıslatacak olan damlama sulama önerilmektedir. İlkbahar sonlarına doğru zarar görülen ürünlerde, ekim tarihleri daha erkene alınarak, bu canlıların beslenme zamanı gelmeden bitkinin yeterli olgunluğa gelmesi sağlanabilir. Böylece bahçemizi bu obur hayvanlardan kurtarmış olabiliriz  Doğru bir sulama planı da zarar oranını düşürür. Çünkü en fazla zarar nemli koşullarda görülmektedir. Bu sebeple bahçe sulamasının akşamüstü saatlerinde yapılması önerilmez. Yapılan çalışmaların çoğu bu uygulamanın zararı %80 azalttığını göstermektedir (Anonim, 2017 g). 

Nane (Mentha spp.) veya adaçayı (Salvia spp.)  bitkisini toprak malçına karıştırmak, sümüklü böcek ve salyangozlara repellent etki yapmaktadır. Bu yöntem hayvanları öldürmez fakat bahçe çevrelerinde çit bitki olarak kullanılırlar. Nane ve adaçayı bitkisinin dışında, su yosunları da sümüklü böcek ve salyangozlara karşı repellent olarak kullanılmaktadır. Su yosunları toprak yapısını düzelttiği gibi bu hayvanlar için de iyi bir repellenttir. Malç ile karıştırılan su yosunu bahçe etrafına dağıtılır fakat bu karışımın bitkiler ile temasından kaçınılmalıdır. Bu karışım kuruduğu zaman toprağa iyice gömülür ve pürüzlü bir hal alır. Su yosunu tuzludur ve sümüklü böceklerin tuza toleransı yoktur.

 

Çok yıllık bir yabancı ot olan Karakafes otu (Symphytum officinale), sümüklü böceklere karşı tuzak bitki olarak kullanılır. Aynı zamanda medikal alanlarda da kullanılan bir bitkidir. Karakafes otunun yapraklarındaki protein oranı diğer sebzelere oranla daha fazla olduğu için sümüklü böcekleri kendisine çekmektedir. Erken ilkbaharda toplanan karakafes otları bahçenin belli bölgelerine dikilir. Akşam üzerileri sümüklü böceklerin geldiği görülecektir. Her gün yapılan kontroller ile bir hafta sonrasında bahçedeki populasyonun büyük bir kısmının azaldığı görülmektedir  (Anonim, 2017 p).

 

Toprağa tuz (NaCl) uygulaması da, sümüklü böceklere karşı kullanılmaktadır. Fakat toprak tuzluluğu sonradan ekilip dikilecek olan ürünleri ve toprağı olumsuz etkileyeceği için pek tavsiye edilmiyor. Kuru tuz, sıra aralarına uygulanır. Doz olarak, hektara 2000 kg olacak şekilde 2 kez veya hektara 1000 kg olacak şekilde 4 kez uygulanır (Anonim, 2017 o). 

 

Toprak altına bırakılan sümüklü böcek veya salyangoz yumurtaları ile mücadele olarak da toprak solarizasyonu önerilmektedir. Çünkü güneş ve sıcaklık yumurtaları öldürmektedir (Anonim, 2017 y).

Bitkilerin fiziksel yapısı nedeni ile de sümüklü böcek ve salyangozlar tarafından tercih edilmediği durumlar da vardır. Yani bu canlıların oburluk davranışı göstermediği durumlar Aromatik bitkileri, yapışkan olanları ve yaprakları tüylü bitkileri pek tercih etmezler. Yani bu hayvanların obur olmaları, beslenirken seçici olmadıkları anlamına gelmiyor Bu bitkiler bariyer bitki olarak kullanılmaktadırlar. Bunlara örnek olarak; soğan, lavanta, gül, sardunya, Latin çiçeği, kekik verilebilir. Bu bitkiler fiziksel veya kimyasal özellikleri açısından bu canlıların damak zevklerine hitap etmiyor olsa gerek. 

Eğer ki evinizde, hobi bahçelerinizde mücadele etmek gerekiyorsa evde hazırlayabileceğiniz sarımsaklı suyu bitkilere püskürterek, bu canlıları oradan uzak tutabilirsiniz (Anonim, 2017 t). İçerisinde yucca ekstratı içeren repellentlerin de etkili olduğu bilinmektedir. İçerisinde yucca ekstratı olan organik spreyler vardır. Bu uygulama da küçük alanlar için kullanıma uygundur.

Ağaç gövdelerine sürülen bordo bulamacı veya bakır sülfat da salyangozları kaçırmakta etkili olup yaklaşık bir yıl boyunca koruma sağladığı bilinmektedir (Anonim, 2017 ü).

 

2.Fiziksel Savaş

Sümüklü böcekler ve salyangozlara karşı kullanılan elektrikli tel örgüler bu hayvanlar ile mücadelede etkili bir yöntemdir. İnsan ve evcil hayvanlara etki etmeyen fakat sümüklü böcek ve salyangozların dayanamayacağı, 9 volt gibi düşük oranlardaki elektrik akımının tel örgülere verilmesi ile çalışan sistemlerdir.  Elektrik çitleri, toprağın 3-4 cm kadar derinliğine batırılarak korunmak istenen bölgenin etrafı çevrilir (Şekil 8). Fakat bu çitleri kurmadan önce bahçe içerisinde sümüklü böcek veya salyangoz olmadığından emin olmak gerekir. Eğer bahçe içerisinde zararlı var ise bu yöntem etkili olmaz (Anonim, 2017 h).

 

3.Mekaniksel Savaş

Mekaniksel olarak zararlıları yok edebilmek, ya da zarar yapmalarını önlemek için el, araç ya da makinalar kullanarak yapılan savaş şeklidir. 

 

a.El ile Toplama Yöntemi 

Bahçe içerisindeki sümüklü böcekler için çok etkili bir mücadele yöntemi olmasa da salyongoz populasyonunu düşürmede oldukça etkili bir yöntemdir. Toplama için en uygun saatler güneş battıktan 2 saat sonrasıdır. El ile toplama işlemi belirli bir süre, düzenli olarak yapılmalıdır. Toplanarak yakalanan havyanlar, içerisine sabunlu su veya tuzlu su konulmuş derin bir kovaya atılarak imha edilir (Anonim, 2017 g). İmha edilen hayvanlar daha sonra kompost içerisine karıştırılarak da değerlendirilebilir (Anonim, 2017 ü).

 

b.Besin Tuzakları

Bahçelerde, sümüklü böcek ve salyangozlara karşı kullanımı kolay, taşınabilir ve güvenli bir mücadele yöntemidir. Besin içeren bu tuzaklar bira, maya veya maya+bal karıştırılarak kullanılır. Besin tuzakları, sümüklü böcek ve salyangozların bu besinlerin kokusuna yönelip, tuzağın alt tarafında bulunan açıklıktan girip, bir daha dışarı çıkamaması tekniği ile işlemektedir (Anonim, 2017 ç) (Şekil 9). Tuzaklar düzenli olarak kontrol edilmeli ve besinleri değiştirilmelidir.

       

Tuzaklarda besin olarak, kedi veya köpek yemlerinin de kullanıldığı bilinmektedir. Yemlerin çok az nemlendirilerek yumuşatılmasında fayda vardır. Tuzak olarak seçilen kap, leğen vb. malzeme ters olarak toprağa kapatılır, yemler de malzemenin alt kısmına yerleştirilir. Sümüklü böcek ve salyangozların tuzağa girebilmeleri için tuzağa küçük bir açıklık bırakılır (Şekil 10). Tuzak belli aralıklarla kontrol edilmeli ve altında biriken hayvanlar toplanıp imha edilmelidir. Fakat bu şekilde tuzak kullanılacak ise etrafta kedi ve köpeklerin bulunmamasına özen gösterilmelidir. Besin tuzaklarının başka şekilde çukur kova, saksı vb. kullanılması şeklinde uygulamaları da vardır. Tuzağın alt haznesi yarısına kadar toprağa gömülür. İçerisine, sümüklü böcek ve salyangozların çıkamayacağı mesafede besin konularak kullanılır (Şekil 11). 

 

Küçük alanlar için başka bir alternatif olarak; lahanaları yumuşayana kadar kaynatıp üzerine çok az yağ damlatır ve bahçenin sümüklü böcek olduğundan şüphelenilen yerlerine lahanalar konulur. Birkaç saat sonra sümüklü böceklerin toplu halde geldiği gözlenir. Besine gelen hayvanlar toplanarak imha edilir.

 

4.Biyoteknik Yöntemler

Zararlıların biyoloji, fizyoloji ve davranışları üzerine etkili olan bazı yapay veya doğal maddeler kullanarak, zararlıların normal özellikleri bozulmak suretiyle uygulanan yöntemlere denir. 

Bakır bariyerler, sümüklü böcek ve salyangozların salgıladıkları salgı ile bakır levhalar arasında meydana gelen elektriksel şoktan faydalanılarak kullanılan bir mücadele yöntemidir. Islak ve kuru koşullarda da etkinliği devam eder. Sümüklü böcek ve salyangozların hareket ederken salgıladıkları salgı, bakır levha ile buluştuğu zaman hayvanların sinir sisteminde elektrik şoku etkisi yaratarak uzaklaşmalarına sebep olur. Bakırın genişliği yeterli ise, hayvanlar bakır levha üzerine vücutlarını tamamen sürüyemedikleri için bakır levhanın üzerinden diğer tarafa geçemezler (Anonim, 2017 f). Bahçelerin veya bitkilerin çevrelerine döşenebilir veya ağaç gövdelerine hayvanların tırmanmasını engellemek için sarılabilirler (Şekil 12, 13). Bu yöntem hayvanların ölümüne sebep olmaz sadece uzaklaştırıcı etki yapar. Genellikle ağaç gövdelerinde ve çiçek saksılarında kullanılmaktadır.

 

5.Biyolojik Savaş

Rumina decollata Linnaeus, 1758 (Pulmonata: Subulinidae) omnivor bir salyangozdur.  Sadece genç salyangozlar ile beslendiği gibi, genç bitkilerde, fidelerde ve çiçeklerde de beslenmektedir. Bu şekilde mücadelede yarar uzun zamanda ortaya çıksa da iyi sonuçlar vermektedir. R. decollata (Şekil 14) yarı tropikal iklimlerde yaşayan bir tür olduğu için soğuk koşullarda yaşamazlar. Bu şekilde mücadele edilecekse bahçelerde başka mücadele yöntemleri olmamalıdır çünkü sümüklü böcek ve salyangozlara karşı uygulanan mücadele yöntemleri bu salyangozu da etkilemektedir (Anonim, 2017 f). Bunun dışında Euglandina rosea Ferussac, 1821 (Pulmonata: Spiraxidae) (Şekil 15) da bir predatör salyangozdur ve sümüklü böcekler ile beslenir (Anonim, 2017 k).

Şekil 14. Rumina decollata ergini.         Şekil 15. Euglandina rosea ergini.                                   

 

Bir Carabidae türü olan Pterostichus melanarius Illiger, 1798 (Coleoptera: Carabidae) (Şekil 16) birçok bahçede bunulur ve iyi bir sümüklü böcek avcısıdır (Anonim, 2017 v).

 

 

a.Nematodlar

Sümüklü böcekler ile mücadelede yararlı bir parazit nematod olan Phasmarhabditis hermaphrodita Schneider, 1859 (Rhabdita: Rhabditidae) sulama suyuna karıştırılarak toprağa, bitkinin her hangi bir döneminde uygulanabilir. Eğer mümkünse uygulamadan sonraki 2 hafta sonrasına kadar toprak nemli tutulmalıdır. Doz olarak metrekareye yaklaşık 300000-500000 nematod düşmelidir (Anonim, 2017 o). Suda rahatlıkla çözünür (Anonim, 2017 v). İyi bir sonuç en az 6 hafta sonunda alınır. Nematodlar, salyangoz vücudunun yumuşak kısmına rastladığı takdirde salyongozlara karşı da etkilidir. Ancak salyangozlar genel olarak toprak yüzeyinde beslendiği için bu yöntemle salyangozlar ile mücadele tavsiye edilmez (Anonim, 2017 j). Bu nematodun uygulanması için en uygun zaman nisan veya eylül aylarıdır. Çünkü rutubetli havalarda akşamüzerleri yağmurdan önce veya ilkbaharda sümüklü böcek ve salyangoz yavrularının yumurtadan ilk çıkış gösterdiği zamandır (Anonim, 2017 c). Uygulama sırasında toprak nemli olmaz ise, nematodlar toprağın çok derinliklerine ilerleyerek orada yaşamaya devam ederler. Bu da mücadelede istenen bir durum değildir. Hava sıcaklığının da 5˚C üzerinde olması nematod hareketlerini kolaylaştıracağı için uygulama zamanı olarak tavsiye edilmektedir (Anonim, 2017 i).

P.  hermaphrodita, toprak altında sümüklü böcek veya salyangozun vücuduna girip beslenerek hayvanın birkaç hafta içerisinde ölmesine sebep olur (Anonim, 2017 j) (Şekil 17, 18).

Sümüklü böcekler ile mücadelede kullanılan bir başka nematod türü de Heterorhabditis megidis Poinar, Jackson & Klein, 1988 (Strongylida: Heterorhabditidae)’dir. Bu nematod da hayvan vücuduna girerek hayvanın beslenmesini durdurur. Sümüklü böcek ölmek için toprak derinliklerine çukur kazar ve orada ölür. Sümüklü böcek öldükten sonra nematod topraktaki diğer avları için arayışına devam eder (Anonim, 2017 ı). 

 

Sümüklü böcek ve salyangozlara karşı mücadele nematodlar ile yapılmaya başlanmış ise nematod uygulamasından 3-4 hafta sonra enfekte olmuş hayvanların vücutları vücudu şişer ve çürümeye başlar. Salyangozlarda ise sadece kabuk kalır (Anonim, 2017 i).

 

b.Diatomaceous earth (DE)

Diatomaceous eart, silikon dioksit olarak bilinen denizde bulunan mikroorganizmaları yapısında bulunduran yüzeyi keskin, pürüzlü algleri içeren toz şeklinde mikroskobik yapılardır (Şekil 19). Korunması gereken bitkilerin etrafına DE uygulanır. Sümüklü böcekler veya salyangozlar bunun üzerine geldiklerinde oraya yapışırlar ve vücut sularını kaybederek, kurumaya başlarlar. Böylelikle canlıların derileri çizilip su kaybeder ve ölür. (Anonim, 2017 u). Toz olarak serpme şeklinde kullanılmasının yanında sulandırılıp sprey olarak da kullanılmaktadır. Islak iken etkinliği azalacağından kuru havalarda kullanılması tavsiye edilmektedir. Fazla miktardaki yağışlardan sonra DE uygulaması tekrarlanmalıdır (Anonim, 2017 g). 

 

Sümüklü böceklerin ve salyangozların doğal düşmanları da vardır. Bunlar kuşlar, ördekler, yılanlar, kaplumbağalar, kuşlar, tarla fareleri, limon sıçanı ve kurbağalardır ve populasyonu düşünmede etkilidirler. 

Fakat kuşların ve tavukların tohumları yiyebileceği göz ardı edilmemelidir. Bazı böcekler için sümüklü böcek ve salyangozlar birer besindir. Bunlara Lampyridae (Coleoptera) türleri ve bazı ergin Carabidae (Coleoptera) türleri (örn. Morphnosoma melanarius Illiger, 1798) bunlara örnek verilmektedir. Fakat bu doğal düşmanların etkisi mücadelede kullanılmayacak kadar azdır (Anonim, 2017 c).

 

6.Kimyasal Savaş

Tarımsal zararlıların kimyasal bileşikler yardımı ile doğrudan veya dolaylı olarak öldürülmesine denir. Molluscalara karşı kullanılan kimyasal maddelere mollussisit adı verilmektedir. Zehirli yem halinde kullanılırlar. Daha çok salyangozlar ve sümüklü böceklere karşı kullanılırlar. Sıcak kanlılar için düşük zehirlidir (Öncüer ve Durmuşoğlu, 2008). Kimyasal mücedele ile ilgili bilgiye T. C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Zirai Mücadele Teknik Talimatları’ndan ulaşabilirsiniz.

 

LİTERATÜR

 

Anonim, 2017 a. https://extension.umd.edu/hgic/rose-slugs-shrubs (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 b. https://extension.umd.edu/hgic/slugs-and-snails (Erişim tarihi : Mayıs 2017).

Anonim, 2017 c. http://www.ahdb.org.uk/projects/slugcontrol.aspx  (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 ç. http://www.trapman.co.uk/slug-and-snail-trap-slugx.htm (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 f. http://www.weekendgardener.net/how-to/snails-slugs.htm (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 g. http://eartheasy.com/grow_nat_slug_cntrl.htm (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonymoun, 2017 h. http://www.bugspray.com/catalog/products/page182.html (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 ı. http://www.greengardener.co.uk/product.asp?id_pc=22&cat=35  (Erişim tarihi : Haziran 2017).

Anonim, 2017 i. https://horticulture.ahdb.org.uk/search/node/slug (Erişim tarihi : Kasım 2017).

Anonim, 2017 j. http://www.pestproducts.com/slugs.htm#SlugControl3740+17900&pcatid=17900 (Erişim tarihi: Haziran 2017).

Anonim, 2017 k. http://edis.ifas.ufl.edu/in244 (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 o. 

https://www.permaculture.co.uk/articles/20-ways-control-slugs-permaculture-garden-or-allotment (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 p. http://www.weichtiere.at/english/gastropoda/terrestrial/limax.html (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 r. http://greenharvest.com.au/PestControlOrganic/SlugAndSnailControlProducts.html (Erişim tarihi: Haziran 2017).

Anonim, 2017 t. http://greenharvest.com.au/PestControlOrganic/Information/SlugAndSnailControl.html  (Erişim tarihi: Haziran 2017).

Anonim, 2017 u. http://www.no-dig-vegetablegarden.com/slug-and-snail-control.html (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 ü. http://www.liphatech.com/slug-snail (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 v.   http://www.ipm.msu.edu/uploads/files/Forecasting_invasion_risks/budapestSlug.pdf (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Anonim, 2017 y. https://www.hawaii.edu/cowielab/24%20Hollingsworth%20Angio%20Workshop.pdf (Erişim tarihi: Mayıs 2017).

Demirsoy, A., 1998. Yaşamın Temel Kuralları, Omurgasızlar, Cilt 2, Kısım 1. Meteksan A.Ş. Baskı Tesisleri, Ankara, 583 s.

Öncüer, C. ve  E. Durmuşoğlu, 2008. Tarımsal Zararlılarla Savaş Yöntemleri ve İlaçları. Adnan Menderes Üniversitesi İktisadi İşletme Matbaası, Aydın, 472 s.

Yıldırım, Z. ve Ü. Kebapçı, 2007. Kuzeybatı Anadolu’nun Karasal Gastropodları. Süleyman Demirel Üniversitesi, Biyoloji Anabilim Dalı, Isparta, 248 s.