2. YEM KALİTESİNİ AZALTAN MADDELER

2.1. Taninler: Tatları acı olduğundan yem bitkilerinde lezzetliliği azaltan faktörlerden birisidir (Aydın, 1996). Selülozun sindirimini zorlaştıran taninler (Manga ve Acar, 1988), genellikle baklagil tohumlarında yüksek oranda bulunurlar (Balabanlı vd., 2006).

 

2.2. Mineral Madde Düzensizlikleri: Çayır, mera ve yem bitkileri içerisinde mineral madde eksikliğinde olduğu gibi, fazlalığında da hayvanlarda sağlık sorunları ortaya çıkar. Mineral maddelerden sodyum, kobalt, flor ve selenyum Türkiye çayır ve meralarında ön plana çıkmaktadır (Tosun ve Altın, 1986; Balabanlı vd., 2006). Sodyum, tuzcul (Halophyte) bitkilerin gelişmesi için önemli bir elementtir. Çayır mera bitkilerindeki sodyum oranı, yetişme ortamının denize yakınlığı, sulama suyunun ve toprağın özelliği ile bitki türlerinin bu elementi absorbe etme yeteneğine bağlıdır. Hayvanların sodyum ihtiyaçları mera bitkileri ile karşılanamadığında rasyona ilave edilen sodyum tuzları ile bu ihtiyaç giderilebilmektedir (Tosun ve Altın, 1986; Balabanlı vd., 2006). 

Çayır ve mera topraklarındaki kobalt fazlalığı bitkiler için zehirli olmakta, kobaltın bitki bünyesinde yeterince bulunmaması halinde ise geviş getiren hayvanlarda iştahsızlık ve devamında ölümler görülmektedir. Kobalt eksikliği dekara 25-50 g/da kobalt sülfat uygulaması ile giderilebilmektedir (Gençkan, 1985; Balabanlı vd., 2006). 

 

Flor elementinin fazlalığı hayvanlarda kemik oluşumunun anormalleşmesine ve dişlerin dökülmesine neden olmakta, özellikle hayvanların içme suyunda flor fazlalığı görülmektedir. Yüksek selenyum miktarı hayvan metabolizması ve organizması üzerine büyük ölçüde olumsuz etkide bulunur, tırnak bozukluklarına, yapağı ve tüy dökümü ile diş hastalıklarına neden olur. Rasyonlardaki selenyum noksanlığı ise hayvanlarda kısırlığa ve beyaz kas hastalığına neden olmaktadır (Tosun ve Altın, 1986; Balabanlı vd., 2006).

Çevremizdeki bazı bitkiler kedi ve köpekler için zehirlidir. Bu bitkilerin tüketilmelerine bağlı olarak birçok sistemde hasarlar ve dolayısıyla klinik belirtiler ortaya çıkar. Çevre düzenleme çalışmalarında bitkileri kullanırken sadece estetik ve fonksiyonel özellikleri değil bu anlamda bitkinin zehirli madde içerikleri de bilinmelidir (Yipel ve Yarsan, 2011).

Yipel ve Yarsan , 2011’e göre kedi ve köpeklerde zehirlenme meydana getiren bitkiler • Allium Türleri / Soğan (A. cepa) Ve • Sarımsak (A.sativum) / Bitki • Atatürk Çiçeği /Euphorbia pulcherrima / Bitki • Çoban Püskülü / llex aquifolium / Bitki • Galerina Türleri / Mantar • Kannabis/Marihuana / Hashiş / Bitki • Kuru/Yaş Üzüm - Vitis spp. Türleri / Bitki • Sarı Salkım Türleri / Laburnum spp. / Bitki • Müge Çiçeği /Convallaria Majalis / Bitki • Porsuk / Taxus baccata ve yakın türler / Bitki • Sinameki /Cassia / Bitki • Sümbül /Hyacinthus Orientalis / Bitki • Sütleğengiller / Euphorbia / Bitki • Tütün / Nicotiana Tabacum / Bitki • Yasemin Türleri /Cestrum Türleri / Bitki • Yılanyastığıgiller / Araceae Ailesi / Bitki • Yüksük Otu (/Digitalis Türleri / Bitki • Zakkum /Nerium Oleander / Bitki

 

Yipel ve Yarsan, 2011’e göre sadece kedilerde zehirlenme meydana getiren bitkiler • Turuncu Güzeli / Hemerocallis Fulva / Bitki • Zambak / Lilium Türleri / Bitki

Yipel ve Yarsan, 2011’e göre sadece köpeklerde zehirlenme meydana getiren bitkiler • Ateş Dikeni / Pyracantha / Bitki • Atkestanesi/A. hippocastanurn/Bitki • Dağ Muşmulası / Cotoneaster Türler / Bitki • Dulaptalotu / Daphne, Mezeryon / Bitki • Güllekamış / Dieffenbachia / Bİtki • Fındık /Corylus / Bitki • Hanımeli / Lonicera Türleri / Bitki • Hint Yağı Ağacı / Ricinus Communis / Bitki • Kuş Üvezi / Sorbus aucuparia / Bİtki • Nergisgiller / Daffodil / Bitki • Ökse Otu / Viscum album / Bİtki • Orman Gülü / Rhododendron / Bitki • Tespih Ağacı / Melia Azedarach / Bitki • Yalancı Sago Palmiyesi /Sikas / Bitki

 

Hanımeli, Lonicera caprifalium ait, çalı ve/veya sarmaşık grubundan bir bitkidir. Yapraklar karşılıklı, basit oval ve 1-10 cm uzunlukta çoğunlukla dökülen olmakla beraber sürekli olanları da bulunur. Türlerin çoğu hoş kokulu, yenilebilen nektar üreten, çan şeklinde çiçeklere sahiptir. Meyvesi çok çekirdekli kırmızı, mavi ya da siyah çitlenbik şeklindedir, çoğu türde meyveleri hafif zehirli olmakla beraber birkaçı (Lonicera caerulea) yenilebilir meyvelere sahiptir (Hepoğlu vd., 2018).

 

Tespih ağacı, Melia azedarach, tespih ağacıgillerden (Meliaceae) Hindistan’da ve Avrupa’nın sıcak bölgelerinde yetişen bir ağaç türüdür. Meyvesi zehirli ve kabukları ateş düşürücüdür (Hepoğlu vd., 2018).

 

Mürdümük yeşil yem olarak, biraz acımsı, çabuk sertleşme ve odunlaşma vasfındadır ve koyunlar için uygundur. Beyaz tohumları tehlikesiz olmalarına karşın, koyu ve renkli tohumlar zehirli olup, muhtemelen suda eriyen amidlerden oluşan, miktarı köken ve çeşide göre değişen Lathyrin kapsamaktadır. Yaklaşık % 28 ham protein içeren tohumlar, genellikle kaynatma ve buğulama  zararlı etkisini kaybetmektedir. Kaynatma ve buğulama işlemi uygulanan tohumlar bilhassa besi hayvanlarının yemlenmelerinde kullanılmaktadır (Gençkan, 1992).

 

Türkiye’de yaygın olan V. sinuatum L. türü gibi bazı türlerin tohumları, taşıdıkları saponinden dolayı zehirli olup, halk arasında bu zehirli tohumlar balık avında kullanılmaktadır. Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde “Balıkotu” adıyla da tanınan Verbascum türleri ve bunların meyveli dalları göl ve dere sularına atılarak balıkları öldürmek suretiyle avlanmada kullanılmaktadır (Baytop, 1999).