Kuru Üzümlerde “Okratoksin A” Oluşumu ve Alınacak Tedbirler
Gerek kaliteli kuru üzüm elde edebilmek gerekse “Okratoksin A” oluşumunu önlemek için İyi Tarım Uygulamaları esastır.
1.Bağ tesisi:
“iyi tarım uygulamaları doğru bağ tesisi ile başlar”
Yeni kurulacak bir bağda tesisin doğru planlanması büyük bir öneme sahiptir. Telli terbiye sistemlerinin kullanılması, üzüm çeşidi ile toprak tipine uygun anaç seçimi, doğru sıra üzeri ve sıra arası mesafelerin belirlenmesi sonucunda OTA oluşumu azalacaktır. Özellikle yer bağcılığının terk edilerek modern bağcılık sistemlerine geçilmesi ile birlikte üzümlerin toprakla teması önlenmelidir.
2. Budama:
Kış budaması esnasında asmalarda ürün yükü iyi ayarlanmalı, aşırı yükten kaçınılmalıdır. Öte yandan yaz budamaları OTA oluşumunun önlenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Salkım çevresinde hava sirkülasyonunun sağlanması yanında yeterli güneşlenme ile birlikte OTA oluşumu azalacaktır.
3. Toprak işleme:
“Olgunlaşma döneminde tozlu toprak işçiliğinden kaçınılmalıdır”
Okratoksin-A oluşumu ben düşme döneminde ve sonrasında başlamaktadır. Bu dönemde toprakta bulunan etmenlerin topraktan salkımlara transferinin önlenmesi gerekmektedir. Bu nedenlerle mümkün olduğunca toprak işçiliğinden kaçınılmalıdır. Çünkü yapılan toprak işleme sırasında tozuyarak kalkan toprak üzümlerin üzerine yerleşmektedir. Böylece toprakta zaten mevcut olan “Okratoksin-A” üreticisi küfler üzüm tanelerine ulaşabilmekte ve “Okratoksin A” meydana getirebilmektedirler.
4. Sulama:
“Toprak yüzeyini az ıslatan damla sulama sistemleri kullanılmalıdır”
Geç dönemde ve aşırı sulamadan kaçınmalıdır. Kurutmalık üzümlerde toprak yapısı dikkate alınarak mümkünse sulama en geç hasattan bir ay önce kesilmelidir. Böylece üzümlerde şeker birikimi artmakta ve hasat tarihinin geçe kayması engellenmektedir.
5. Hormon uygulaması:
Aşırı hormon (GA3) kullanımı tanelerin fazla büyümesi sonucu birbirlerini sıkıştırarak çatlamasına neden olmaktadır. Bu sebeple kurutmalık üzüm üretiminde aşırı hormon uygulamasından kaçınmak gerekmektedir. Salkım uzatmak amacıyla tek doz hormon uygulaması yeterli olabilmektedir. Aşırı hormon uygulaması sonucunda ana salkım ekseninin kalınlaşması neticesinde kuru üzüm üretiminde “ayırma” aşamasında problem oluşmaktadır. Makinalı ayırma işleminde sıkıntılar yaşanabilmektedir. Bununla birlikte dış pazar istekleri göz önüne alındığında iri kuru üzümlerin çok talep görmediği bilinmektedir. Bu sebeple aşırı hormon uygulamasının faydasından çok zararı ortaya çıkmaktadır. Öte yandan hormon uygulaması ile tanenin en ve boy oranları artarken hücre sayısında herhangi bir artış olmamaktadır. Dolayısıyla tanenin içinde yer alan su miktarı artış göstermektedir. Bu nedenle şeker birikimi yeterli olmadığından arzu edilen olgunlaşma sağlanamamaktadır. Tanelerde kalın kabuk oluşumu görülmekte ve kalite düşmektedir. Tüm bu olumsuzluklar göz önünde tutulduğunda kurutmalık üzüm üretiminde gerçekleştirilen aşırı hormon uygulamasının azaltılması büyük bir öneme sahiptir.
6. Bitki koruma önlemleri:
Bitki koruma önlemleri dikkate alınmalı ve entegre mücadele programı uygulanmalıdır. “Külleme hastalığı” ve “salkım güvesi” zararlılarının etkisi ile taneler çatlayacak veya delinecek, bu durum “Okratoksin A” üreticisi küflerin üzümlerde gelişimine yol açacaktır. Bu sorunların kontrolünde; kültürel uygulamalar ile (yaprak alma, yeşil budama yapma, vb.). hastalık şiddetini ve zararlı populasyonunu azaltıcı yönde önlemlerin alınması gerekmektedir.
7. Hasat:
Çürük, küflü salkımlar hasat sırasında ayrılmalı, öncelikle sağlıklı salkımların hasadı tamamlanmalıdır. Çürük ve küflü salkımlardaki tanelerde gelişen küfler “Okratoksin-A” meydana getirebilmektedir.
8. Kurutma:
“Sağlam tanelerle küflü, çürük taneler birlikte kurutulmamalıdır”
Çürük, küflü salkımlar sağlıklı salkımlarla birlikte bandırılmamalı, sergide birlikte serilmemelidir. Bozuk salkımlar daha önceden ayrılmalıdır, ayrılmamış ise böyle salkımlar görüldüğü yerde uzaklaştırılmalıdır. Toprak sergi alanlarına üzüm sermekten kaçınılmalıdır.
Ayrıca metrekareye en fazla 20kg üzüm serilmeli ve üzümler iyi kurutulmuş olarak sergiden kaldırılmalıdır. Nem oranı %12-13’ü geçmemelidir.
9. Depolama:
“Kuru üzümler serin ve kuru ortamlarda depolanmalıdır”
Kuru üzümler plastik kasa veya küçük çuvallar içinde depolanmalı, çuvallar 5 sıradan fazla üst üste istiflenmemeli, depolama yerinin sıcaklığı 5-10 0C ve %65 oransal nem koşullarını içermelidir.
Üzümde Okratoksin-A’nın depolama sırasında başlayan bir sorun olmadığı, üzümün gelişme dönemi boyunca bağlarda başlayan bir sorun olduğu unutulmamalıdır.
Öte yandan Okratoksin-A’nın bulaşık üründen ayrılması ve temizlenmesi mümkün değildir. Dolayısıyla küflü ve bozuk taneler pekmez, hayvan yemi, sirke ve şarap yapımında kullanılmamalıdır.
