Greyfurt

Kış mevsimi boyunca daha yoğun olarak tükettiğimiz greyfurt (Citrus paradisi) meyvesi turunçgiller familyasına aittir.

Kış mevsimi boyunca daha yoğun olarak tükettiğimiz greyfurt (Citrus paradisi) meyvesi turunçgiller familyasına aittir. Meyve, geçirgen, derin, kumlu, tınlı, hafif asidik topraklarda (pH 5.5-6.0), tropik ve subtropik iklim kuşaklarında yetişebilmektedir. Greyfurt, Karayipler bölgesinin güneyinde yer alan bağımsız bir ada ülkesi olan Barbados’dan tropik ve subtropik ilkim kuşağındaki ülkelere yayılmıştır. Dünya’da en çok tüketilen greyfurt çeşitleri “Star ruby”, “Flame”, “Henderson”, “Ray Ruby”, “Rio Red”, “Ruby Red” ve “Marsh Seedless” dir (FORSYTH, 2003). Ülkemizde “altıntop” olarak da adlandırılan meyve çeşit ve yetiştiği coğrafik şartlara bağlı olarak ekim ayından itibaren şubat sonuna kadar hasat edilebilmektedir. Greyfurt çeşide bağlı olarak sarı, kırmızı ve pembe et rengine sahip olup meyve tadı acımsı ekşi nadiren tatlı olabilmektedir. Ülkemizde yoğun olarak Akdeniz Bölgesinde yetiştirilmektedir. 2019 yılı verilerine göre, Dünya’da toplam 9.289.462 ton greyfurt üretilmiş, üretim sırası ile Çin (4.930.000 ton), Vietnam (818.914 ton), Amerika (511.650 ton), Meksika (488.776 ton), Güney Afrika (378.634 ton), Tayland (281.728 ton), Sudan (252.361 ton), Türkiye (249.185 ton) ve İsrail (148.800 ton)’de yapılmıştır (FAO, 2021). Greyfurt üretiminde Dünya’da sekizinci sırada olan ülkemizde üretimin büyük bölümü, Adana (196.568 ton), Mersin (25.611 ton), Hatay (15.378 ton), Muğla (6.318 ton), Antalya (4.674 ton) ve Aydın (510 ton) illerinde gerçekleşmiştir (ANONYMOUS, 2021). Greyfurt daha çok taze olarak tüketilmekte olup bunun yanı sıra gıda endüstrisinde meyve suyu, reçel ve marmelat üretiminde kullanılmaktadır.

Greyfurt, A, B1, B2, B3, B4, B6, B9, C ve E vitaminlerini, bakır, çinko, demir, florür, fosfor, kalsiyum, magnezyum, manganez, potasyum ve selenyum minerallerini içermektedir (USDA, 2021a).

Greyfurt, fruktoz, glikoz ve sukroz şekerlerini içermektedir. Meyvede majör olarak sitrik asit devamında sırasıyla kuinik, tartarik, malik, oksalik ve akonitik organik asitleri bulunmaktadır. Meyve çeşide bağlı olarak başta β-karoten olmak üzere α-karoten, likopen, lutein, β-kriptoksantin ve zeaksantin karotenoidlerini içermektedir (ZHENG ve ark., 2016). Greyfurtun fenol profili hidroksibenzoik (gallik, protokateşik, p-hidroksibenzoik ve vanilik asit) ve hidroksisinnamik asitlerden (ferulik, kafeik, klorojenik, p-kumarik ve sinapik asit) oluşmaktadır (BALLISTRERI ve ark., 2019). Meyvede flavonol (kamferol, kuersetin, mirisetin, rutin), flavon (apigenin, rhoifolin, neodiosmin), polimetoksile flavon (nobiletin, heptametoksiflavon, tangeritin) ve flavanon (eriositrin, didimin, hesperidin, neohesperidin, narirutin, naringenin, naringin, neoponcirin, poncirin) fitokimyasalları bulunmaktadır. Greyfurt major olarak naringin flavanonu içermekte olup bu bileşen aynı zamanda meyveye acı tadı vermektedir (BALLISTRERI ve ark., 2019; NOGATA ve ark., 2006; ZHANG, 2007). Meyvenin kendine özgü aroması D-limonen, β-pinen, karyofilen ve α-humulen uçucu bileşenlerinden oluşmaktadır (ZHENG ve ark., 2016). Greyfurt meyvesinin antioksidan kapasitesi (Oksijen radikal absorbans kapasiteye (ORAC)), çeşit ve biyoaktif bileşen profiline göre 11.64-20.66 µmol/g aralığında değişmektedir (USDA, 2021b).

 

Greyfurt, zengin biyoaktif bileşen içeriğine bağlı olarak antioksidan, antikanserojen, antiinflamatuvar, antihiperlipidemik, antimikrobiyal ve antiviral özelliklerinin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici etkiye sahiptir  (BALLISTRERI ve ark., 2019; CIRMI ve ark., 2017; DOW ve ark., 2012; ZHANG, 2007; ZOU ve ark., 2016).

 

Greyfurt yapısındaki vitamin A, vitamin C, karotenoid, flavonol ve fenolik bileşenlere bağlı olarak antioksidan etki göstermektedir. Organizmada oluşan oksidatif stres, hücre yapısındaki protein, lipit ve DNA fonksiyonlarını bozarak diyabet, kanser, nörolojik ve kardiyovasküler hastalıklara neden olmaktadır. Meyve özellikle naringin ve fenolik bileşen içeriği ile kardiyovasküler hastalıkların temelini oluşturan LDL oksidasyonunu engelleyerek,  endojen antioksidanlardan süperoksit dismutaz (SOD), katalaz (CAT) ve glutatyon peroksidaz (GSH-Px) enzim aktivitelerini artırarak, reaktif oksijen ve nitrojen kaynaklı oksidatif hasarı ve lipid peroksidasyonunu önlemektedir (ZOU ve ark., 2016).

 

Turunçgillerin tamamında olduğu gibi greyfurt meyvesinde de liflerin önemli kısmını suda çözünür lif pektin oluşturmaktadır. Özellikle kabuğun alt kısmındaki albedo doku pektin bakımından oldukça zengindir. Pektin, midede viskoz jel yapı oluşturarak hacim artışı sağlamaktadır. Bunun sonucunda midenin boşalmasını geciktirerek uzun süre tokluk hissi vermektedir. Meyve lifleri, bağırsaklardaki atık hacmini artırarak gastrointestinal sistemde boşaltımı kolaylaştırmaktadır. Lifler, kalın bağırsakta fermente olarak bağırsak mikroflorasını artırrnakta ve bağırsak içerisindeki probiyotik mikoorganizmaların devamlılığını sağlamaktadır. Meyvedeki çözünür diyet lifleri, incebağırsakta jel haline gelerek safra asitlerini absorbe etmekte ve vücuttan atılmalarını sağlamaktadır. Vücut atılan safra asitlerinin kaybını gidermek için kandaki kolesterolü safra asitlerine dönüştürerek plazmadaki kolesterol seviyesini yaklaşık %20 oranında düşürmektedir (GUNNESS ve GIDLEY, 2010; TURNER ve BURRI, 2013).  

Greyfurt, vitamin A ve C içeriği bakımından zengin bir meyvedir. Meyvedeki vitamin A, bağışıklık sisteminin korunmasına, üreme sisteminin düzenli çalışmasına, kemik dokusunun gelişmesine, gözün karanlığa uyum sağlayarak daha iyi görüşün sağlanmasına, endokrin bezlerinin düzenli çalışmasına, vücut organlarını kaplayan epitel dokunun oluşmasına ve gelişmesine yardımcı olmaktadır (WHO/FAO, 2004). Vitamin C, vücutta lisin ve prolin aminoasitlerinin hidroksilasyonunda indirgen rol oynayarak kollajen fibriller arasında çapraz bağların oluşmasını sağlamaktadır. Buna bağlı olarak bağ dokunun oluşumunu ve devamında bütünlüğünü koruyarak cilt sağlığına destek olmaktadır. Kemik dokusu ve kapiler damar çeperleri de kollajen içerdiğinden dolayı kemik sağlığı açısından ve kapiler frajilitenin önlenmesi için vitamin C hayati önem taşımaktadır. Aynı zamanda nitrik oksit (NO) üretimini artırdığından dolayı kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etki göstermektedir (JOHNSON ve ark., 2003). Günlük beslenme alışkanlığı içerisinde 1 adet greyfurt tüketimi ile günlük alınması gereken vitamin A ve vitamin C miktarının önemli bir kısmı karşılanabilmektedir (WHO/FAO, 2004).

 

Greyfurt içeriğindeki flavonol ve fenolik bileşenler akciğer, göğüs, karaciğer, kolon, prostat, melanom, serviks ve uterus kanserlerine karşı organizmayı korumaktadır (BACANLI ve ark., 2018; BALLISTRERI ve ark., 2019; TURNER ve BURRI, 2013).. Greyfurtda bulunan eriositrin bileşeni HL-60 miyeloid lösemi hücre hattında apoptozise neden olarak antikanserojen etki göstermektedir (BALLISTRERI ve ark., 2019).  Greyfurt yapısında major olarak bulunan naringin flavanonu organizmada p53 genini aktive ederek kanser hücrelerinin proliferasyonunu inhibe etmektedir (BACANLI ve ark., 2018).

 

Greyfurt içeriğindeki 6-7 dihidroksibergomottin ve naringin bileşenleri organizmada sitokrom Р450 (СYР450) enzim sistemiyle metabolize olan ilaçlar ile etkileşime girmektedir. Bu ilaçların kullanımı sırasında greyfurt tüketildiğinde, sitokrom Р450 enzimi inhibe olmakta ve ilacın emilimi engellenmekte devamında organizmada konsantrasyonu artan ilaç zehirlenmelere ve ölüme neden olabilmektedir. Buna bağlı olarak, anksiyete, antihistaminik, antidepresan, antikonvülsan, antipsikotik, antiaritmik, hormon, immunsupresif, kalsiyum kanal blokerleri, kolesterol ve makrolid ilaçlar ile birlikte greyfurt tüketilmemelidir (CORUM ve UNEY, 2017; LEE ve ark., 2016). 

 

Greyfurt, vitamin A, vitamin C, fenolik bileşen, flavonol, flavanon ve flavon içeriği ile antioksidan, antihiperlipidemik, antiinflamatuvar ve antikanserojen etkinin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici özelliğinden dolayı tüketilmesi gereken bir meyvedir.

 

Kaynaklar:

• ANONYMOUS, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr
• BACANLI, M., BAŞARAN, A.A. and BAŞARAN, N., 2018. Polyphenols: Prevention and Treatment of Human Disease. Chapter 4, The Major Flavonoid of Grapefruit : Naringin. Ed: R.R. WATSON, V.R. PREEDY and S. ZIBADI. Second edition. Volume 2. Elsevier/Academic Press. pp: 37-44.
• BALLISTRERI, G., FABRONI, S., ROMEO, F.V., TIMPANARO, N., AMENTA, M. and RAPISARDA, P., 2019. Polyphenols in Plants. Chapter 13. Anthocyanins and Other Polyphenols in Citrus Genus: Biosynthesis, Chemical Profile, and Biological Activity. Ed: R.R. WATSON. Second edition. Elsevier Inc. All rights reserved. pp: 191-215.
• BENAVENTE-GARCIA, O. and CASTILLO, J., 2008. Update on uses and properties of Citrus flavonoids: new findings in anticancer, cardiovascular, and antiinflammatory activity. J. Agric. Food Chem. 56: 6185-6205.
• CIRMI, S., MAUGERI, A., FERLAZZO, N., GANGEMI, S., CALAPAI, G., SCHUMACHER, U. and  NAVARRA, M., 2017. Anticancer Potential of Citrus Juices and Their Extracts: A Systematic Review of Both Preclinical and Clinical Studies. Front. Pharmacol. 8(420): 1-11.
• CORUM, D. and UNEY, K., 2017. Besin-İlaç Etkileşimleri. Dicle Üniv. Vet. Fak. Dergisi. 10(1): 38-55.
• DOW, C.A., GOING, S.B., CHOW, H.H.S., PATIL, B.S. and THOMSON, C.A., 2012. The effects of daily consumption of grapefruit on body weight, lipids, and blood pressure in healthy, overweight adults. Metabolism Clinical and Experimental. 61: 1026-1035.
• FAO, 2021. Statistics Division of Food and Agriculture Organization of the United Nations). Available from: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
• FORSYTH, J., 2003. Citrus Fruits - Grapefruits. In Encyclopedia Of Food Sciences And Nutrition, (Elsevier), Pp: 1360-1368.
• GUNNESS, P. and GIDLEY, M.J., 2010. Mechanisms underlying the cholesterol-lowering properties of soluble dietary fibre polysaccharides. Food Funct., 1: 149-155.
• JOHNSON, L.J., MEACHAM, S.L. and KRUSKALL, L.J., 2003. The Antioxidants-Vitamin C, Vitamin E, Selenium and Carotenoids. Journal of Agromedicine. 9(1): 65-82.
• LEE, J.W., MORRIS, J.K. and WALD, N.J., 2016. Grapefruit Juice and Statins. The American Journal of Medicine. 129(1): 26-29.
• NOGATA, Y., SAKAMOTO, K., SHIRATSUCHI, H., ISHII, T., YANO, M. and OHTA, H., 2006. Flavonoid Composition Of Fruit Tissues Of Citrus Species. Biosci. Biotechnol. Biochem. 70(1): 178-192.
• TURNER, T. and BURRI, B.J., 2013. Potential Nutritional Benefits Of Current Citrus Consumption. Agriculture. 3: 170-187.
• USDA, 2021a. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/173033/nutrients
• USDA, 2021b. U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Oxygen Radical Absorbance Capacity (ORAC) of Selected Foods, Release 2. Nutrient Data Laboratory Home. Page: http://www.orac-info-portal.de/download/ORAC_R2.pdf
• WHO/FAO, 2004. Vitamin and mineral requirements in human nutrition: report of a joint FAO/WHO expert consultation. Second edition. Geneva. pp: 17-44.
• ZHANG, J., 2007. Flavonoids in Grapefruit and Commercial Grapefruit Juices: Concentration, Distribition, and Potantial Health Benefits. Proc. Fla. State Hort. Soc. 120: 288-294.
• ZHENG, H., ZHANG, Q., QUAN, J., ZHENG, Q and XI, W., 201. Determination of sugars, organic acids, aroma components, and carotenoids in grapefruit pulps. Food Chemistry. 205: 112-121.
• ZOU, Z., XI, W., HU, Y., NIE, C. and ZHOU, Z., 2016. Antioxidant activity of Citrus fruits. Food Chem. 196: 885-896.

Görseller:

• Wikipedia.