Sağlık Dolu Bir Tropikal Meyve: Pitaya (ya da Ejder Meyvesi)

Yazar : Cem Toker, Dr.
Dergi : 2021 07 / Sayı: 92
Konu : Sağlık

Ülkemizde son yıllarda oldukça popüler hale gelen tropikal meyve “ejder meyvesi” olarak da adlandırılan pitaya, vitamin C, fenolik bileşen, betalain, flavonol ve fitosterol içeriği ile antioksidan, antihiperlipidemik, antimikrobiyal ve antikanserojen özelliklerinin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici etkisinden dolayı tüketilmesi gereken bir meyvedir.

Yazar: Dr. Cem Toker
 
Ülkemizde son yıllarda oldukça popüler hale gelen tropikal meyve pitaya (Hylocereus spp.) kaktüsgiller familyasına aittir. Meyvenin anavatanı Güney Amerika kıtası olup dünyada yaygın olarak Avustralya, Karayipler, Malezya, Tayvan ve Vietnam’da yetiştirilmektedir. Ülkemizde “ejder meyvesi” olarak da adlandırılan pitaya, kumlu-tınlı, iyi drenajlı, pH 5.5-6.5 topraklarda, tropik ve subtropik iklim kuşaklarında yetişebilmektedir. Meyve kabuğu, kırmızı, pembe veya sarı renkte olup, meyve eti beyazdan eflatuna kadar değişebilmekte ve küçük siyah tohumlar içermektedir (JIANG ve YANG, 2015). Pitaya daha çok taze olarak tüketilmekte olup bunun yanı sıra gıda endüstrisinde meyve suyu, pasta, dondurma ve doğal gıda boyası üretiminde kullanılmaktadır.   
 
Pitaya, A, B1, B2, B3, C ve E vitaminlerini, çinko, demir, fosfor, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve sodyum minerallerini içermektedir (GUNASENA VE ARK., 2007; NURUL ve ASMAH, 2014; THOKCHOM ve ark., 2019)
 
Şekil 1. Pitaya meyvesinin besin değeri (GUNASENA VE ARK., 2007; NURUL ve ASMAH, 2014; THOKCHOM ve ark., 2019)
 

 
Pitaya, düşük asitli bir meyve olup yapısında majör olarak malik organik asiti bulunmaktadır. Meyve, glikoz, fruktoz şekerlerini ve sorbitol şeker alkolünü içermektedir (NOMURA ve ark., 2005; TO ve ark., 1999). Pitaya, β-karoten, likopen, lutein ve β-kriptoksantin karotenoidlerini içermektedir (JOSHI ve PRABHAKAR, 2020; MOO-HUCHIN ve ark., 2017). Pitayada, suda çözünebilen ve nitrojen içeren renk pigmenti betalain bulunmaktadır. Betalainler, betasiyanin (kırmızı-mor) ve betaksantin (sarı-turuncu) olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Meyvede betasiyanin grubundan betanin, betanidin, gomfrenin, isobetanin, filokaktin ve neobetanin, betaksantin grubundan  indikaksantin bulunmaktadır (THU ve QUANG, 2019). Meyvenin fenol profili, hidroksibenzoik (gallik, protokateşik, p-hidroksibenzoik, şiringik ve vanilik asit) ve hidroksisinnamik asitlerden (ferulik, kafeik,  p-kumarik ve sinapik asit) oluşmaktadır (MAHATTANATAWEE ve ark., 2006; TENORE ve ark., 2012). Pitaya meyvesinin yağ içeren kısmı yapısındaki siyah tohumlardır. Meyvenin yağ asidi profili başta linoleik asit olmak üzere sırası ile oleik, palmitik, stearik, vaksenik, linolenik, palmitoleik ve miristik asitlerden oluşmaktadır (SONAWANE, 2017). Meyve, plazmada kolesterol seviyesini düşüren β-sitosterol, stigmasterol, kampesterol ve sitostenon fitosterollerini içermektedir (JOSHI ve PRABHAKAR, 2020). Pitayada, dihidrokuersetin, dihidrokamferol, kamferol-3-glikopiranozit, kamferol-3-neohesperidozit, kamferol-3-robinobiozit, kuersetin-3-rutinozit, izoramnetin-3-robinobiozit ve izoramnetin-3-rutinozit flavonolleri bulunmaktadır (IBRAHIM ve ark., 2017). Pitaya meyvesinin antioksidan kapasitesi (Oksijen radikal absorbans kapasiteye (ORAC)), çeşit ve biyoaktif bileşen profiline göre 8.80-11.30 µmol/g aralığında değişmektedir (VAILLANT ve ark., 2005).
Pitaya, zengin biyoaktif bileşen içeriğine bağlı olarak antioksidan, antikanserojen, antiinflamatuvar, antihiperlipidemik, antimikrobiyal ve hepatoprotektif özelliklerinin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici etkiye sahiptir  (HOSSAIN ve ark., 2021; IBRAHIM ve ark., 2017; JOSHI ve PRABHAKAR, 2020; TENORE ve ark., 2012).
 
Pitaya yapısındaki betalain, karotenoid, flavonol ve fenolik bileşenlere bağlı olarak antioksidan etki göstermektedir. Oksidatif stres, organizmada meydana gelen reaktif oksijen ve nitrojen türlerine bağlı olarak oluşmaktadır. Bu durum devamında yaşlanma sürecini hızlandırmakla birlikte aterosklerozis, kanser, diyabet ve alzheimer hastalıklarının dahil olduğu yaşa bağlı çeşitli kronik hastalıklara sebep olmaktadır. Akut strese maruz kalmış yaşlı bireylerin gençlere kıyasla oksidatif hasara direnme kapasitesi daha zayıf olduğundan dolayı günlük diyette daha zengin vitamin, mineral ve fitokimyasal almaları gerekmektedir. Pitaya, vitamin, antosiyanin, flavonol, betalain ve fenolik bileşen içeriğine bağlı olarak plazmada serbest radikallerin temizlenmesine yardımcı olan süperoksit dismutaz (SOD) enzim seviyesini arttırarak ve lipid peroksidasyon ürünü malondialdehit (MDA) oluşumunu azaltarak antioksidan etki göstermektedir (IBRAHIM ve ark., 2017; PARMAR ve ark., 2019). Pitaya, ağır egzersiz sonucu organizmada oluşan ve dokulara hasar veren kreatin kinaz ve laktik asit seviyesini düşürerek doku hasarını önlediğinden dolayı egzersiz öncesi tüketilmesi gereken bir besindir (HARAHAP ve AMELIA, 2019). Pitaya betalain, lif ve fenolik bileşen içeriği ile plazmada HDL kolesterol seviyesini yükselterek, LDL ve toplam kolesterol seviyesini düşürerek antihiperlipidemik etki göstermektedir (HOSSAIN ve ark., 2021; IBRAHIM ve ark., 2017).
 
Günümüzde düzensiz beslenme ve yaşam kalitesine bağlı olarak ortaya çıkabilen diabetes mellitus, tüm dünyada prevalansı gittikçe artan kronik bir hastalıktır. Pitaya yapısındaki fenolik bileşenler, organizmada α-amilaz enzim aktivitesini inhibe ederek karbonhidrat emilimini yavaşlattığından dolayı meyvenin düzenli olarak tüketilmesi antidiyabetik etki göstermektedir (SUDHA ve ark., 2017). Meyvenin flavonol ve lif (pektin) içeriği, gastrointestinal sistemde glikoz emilimini inhibe ederek plazmada kan şekerini düzenlemektedir. Meyvede bulunan suda çözünür diyet lifi pektin, midede viskoz jel yapı oluşturup hacim artışı sağlayarak devamında midenin boşalmasını geciktirerek uzun süre tokluk hissi vermektedir (GUNNESS ve GIDLEY, 2010). Pitayada bulunan betalain fitokimyasalı organizmada sindirimi kolaylaştırarak kilo vermeye yardımcı olmaktadır (HOSSAIN ve ark., 2021)
 
Pitayada bulunan vitamin C, kollajen fibriller arasında çapraz bağlar oluşturarak devamında bağ dokunun oluşumunu ve bütünlüğünün korunmasını sağlayarak cildin yaşlanması önlemektedir. Kemik dokusu ve kapiler damar çeperleri de kollajen içerdiğinden dolayı kemik bütünlüğü ve kapiler frajilitenin (kılcal damarlarda kan basıncına bağlı çatlama) önlenmesi için vitamin C hayati önem taşımaktadır (JOHNSON ve ark., 2003). Düzenli olarak pitaya tüketimi, vitamin C, karotenoid, fenol ve flavonol içeri ile vücutta oksidatif hasarı azaltarak, nitrik oksit (NO) üretimini artırarak ve vasküler endotel hücreleri koruyarak kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etki göstermektedir (WHO/FAO, 2004).
 
Günümüzde kanser Dünya genelinde ölüm nedenleri arasında birinci sıradadır. Pitaya içeriğindeki fitosterol (β-sitosterol, sitostenon) ve pentasiklik triterpenol β-amirin bileşenlerine bağlı olarak PC3 prostat kanseri, BCap-37 göğüs kanseri ve MGC-803 gastrik kanser hücre hattına karşı sitotoksik etki göstermektedir. Pitaya yapısındaki fitokimyasallar MCF-7 ve MDA-MB-231 göğüs kanseri hücrelerinin proliferasyonunu inhibe ederek kanseri önlemektedir (JOSHI ve PRABHAKAR, 2020).
 
Meyve, betasiyanin, flavonol, terpenoid ve fenolik bileşen içeriğine bağlı olarak Staphylococcus aureus (gram pozitif) ve Pseudomonas aeruginosa (gram negatif) mikroorganizmalarına karşı antimikrobiyal etki, Candida albicans, Aspergillus niger ve Fusarium oxysporum mantarlarına karşı antifungal etki göstermektedir (IBRAHIM ve ark., 2017).
 
Pitaya, vitamin C, fenolik bileşen, betalain, flavonol ve fitosterol içeriği ile antioksidan, antihiperlipidemik, antimikrobiyal ve antikanserojen özelliklerinin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici etkisinden dolayı tüketilmesi gereken bir meyvedir.
 

Kaynaklar:

  1. GUNASENA, H.P., PUSHPAKUMARA, D.K.N.G. and KARIAWASAM, M., 2007. Underutilized fruit trees in Sri Lanka: Dragon fruit Hylocereus undatus (Haw.) Britton and Rose, pp. 110-141. World agroforestry centre ICRAF, New Delhi, India.
  2. GUNNESS, P. and GIDLEY, M.J., 2010. Mechanisms underlying the cholesterol-lowering properties of soluble dietary fibre polysaccharides. Food Funct., 1: 149-155.
  3. HARAHAP, N.S. and AMELIA, R., 2019. Red dragon fruit (Hylocereus polyrhizus) extract decreases lactic acid level and creatine kinase activity in rats receiving heavy physical exercise. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences. 7(14): 2232-2235.
  4. HOSSAIN, F., NUMAN, S. and AKHTAR, S., 2021. Cultivation, Nutritional Value and Health Benefits of Dragon Fruit (Hylocereus spp.): A Review. International Journal of Horticultural Science and Technology. 8(3): 259-269.
  5. IBRAHIM, S.R.M., MOHAMED, G.A., KHEDR, A.I.M., ZAYED, M.F. and EL-KHOLY, A.A.E.S., 2017. Genus Hylocereus: Beneficial phytochemicals, nutritional importance, and biological relevance-A review. J. Food Biochem. 42:e12491. Pp: 1-29.
  6. JIANG, Y. and YANG, W., 2015. The effects of heavy shading and flowering thinning in summer on off-season production in red pitaya (Hylocereus sp.). Journal of The Taiwan Society for Horticultural Science. 61: 69-77. 
  7. JOHNSON, L.J., MEACHAM, S.L. and KRUSKALL, L.J., 2003. The Antioxidants-Vitamin C, Vitamin E, Selenium and Carotenoids. Journal of Agromedicine. 9(1): 65-82.
  8. JOSHI, M. and PRABHAKAR, B., 2020. Phytoconstituents and pharmaco-therapeutic benefits of pitaya: A wonder fruit. J. Food Biochem. 44:e13260.Pp: 1-15.
  9. MAHATTANATAWEE, K.., MANTHEY, J.A., LUZIO, G., TALCOTT, S.T., GOODNER, K. and BALDWIN, E.A., 2006. Total antioxidant activity and fiber content of select florida-grown tropical fruits. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 54: 7355-7363.
  10. MOO-HUCHIN, V.M., GONZALEZ-AGUILAR, G.A., MOO-HUCHIN, M., ORTIZ-VAZQUEZ, E., CUEVAS-GLORY, L., SAURI-DUCH E. and BETANCUR-ANCONA, D., 2017. Carotenoid composition and antioxidant activity of extracts from tropical fruits. Chiang Mai Journal of Science. 44: 605-616.
  11. NOMURA, K.., IDE, M. and YONEMOTO, Y., 2005. Changes in sugars and acids in pitaya (Hylocereus undatus) fruit during development. Journal of horticultural science & biotechnology. 80: 711-715.
  12. NURUL, S. R. and ASMAH, R., 2014. Variability in nutritional composition and phytochemical properties of red pitaya (Hylocereus polyrhizus) from Malaysia and Australia. International Food Research Journal. 21(4): 1689-1697.
  13. PARMAR, M.Y., PORE, D., SHARMA, S.K., SINGH, T. and PANDYA, N.,2019. Health Benefits of Dragon Fruit. Nutri. Food Sci. Int. J. 8(4): 1-3.
  14. SONAWANE, M.S., 2017. Nutritive and medicinal value of dragon fruit. THE ASIAN JOURNAL OF HORTICULTURE. 12(2): 267-271.
  15. SUDHA, K., BASKARAN, D., RAMASAMY, D. and SIDDHARTH, M., 2017. Evaluation of functional properties of Hylocereus undatus (White dragon fruit). International Journal of Agricultural Science and Research. 7: 451-456.
  16. TENORE, G.C., NOVELLINO, E. and BASILE, A., 2012. Nutraceutical potential and antioxidant benefits of red pitaya (Hylocereus polyrhizus) extracts. Journal of Functional Foods. 4: 129-136.
  17. THOKCHOM, A., HAZARIKA, B.N. and ANGAMI, T., 2019. Dragon fruit-An advanced potential crop for Northeast India. Agriculture & Food. e-Newsletter. 1(4): 253-254.
  18. THU, T.T.M. and QUANG, D.V., 2019. Studies on betalains chemistry from the Vietnamese red dragon fruits (Hylocereus polyrhizus) by LC-ESI-MS/MS. Can Tho University Journal of Science. 11(1): 87-94. 
  19. TO, L.V., NGU, N., DUC, N.D., TRINH, D.T.K., THANH, N.C., MIEN, D.V.H., HAI, C.N. and LONG, T.N., 1999. Quality assurance system for dragon fruit The Australian Centre for International Agricultural Research Proceedings 100, Ho Chi Minh City, Vietnam.
  20. VAILLANT, F., PEREZ, A., DAVILA, I., DORNIERA, M. and REYNES, M., 2005. Colorant and antioxidant properties of red-purple pitahaya (Hylocereus sp.). Fruits. 60(1): 1-12.
  21. WHO/FAO, 2004. Vitamin and mineral requirements in human nutrition: report of a joint FAO/WHO expert consultation. Second edition. Geneva. pp: 17-44.

Görseller:

  1. Pitaya, Wikipedia
Kurumsal
Sosyal Medya
E-Bültene Abone Olun

Dergi, yazar, haber ve etkinliklerden haberdar olmak için e-posta adresinizi giriniz.

Sanal Basın Üyesidir