Sürdürülebilir Tarım İlkeleri - 1

Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) raporlarına göre, küresel gıda talebi günümüzdeki ortalama talebe göre, 2050’de %70 artacak!

1. Toprak ve Su Yönetimi

   1. Toprak Yönetimi
      1. Tarım yapılacak arazide, tarımsal faaliyet öncesinde, toprağın analizi yapılmalı ve kalıcı özellikte olabilecek ağır metal veya çevre kaynaklı bulaşmalardan arınmış olduğu raporlanmalıdır.
      2. Gübreleme programlarına; toprağın karakterine ve özelliklerine bağlı olarak karar verilir. Bu toprak analizi yaptırılır. Analiz sonucu belirlenen toprak özellikleri ile yetiştirilen bitkinin ihtiyaçları dikkate alınarak uzman önerileri doğrultusunda gübre doğru içerik, miktar, yöntem ve doğru zamanda kullanılır.
      3. Hayvanların otlanma alanlarında dışkılamaları sonucu oluşan atıkların ekosistem üzerine etkisi kontrol altında tutulmalıdır.
      4. Toprağın doğal verimliliğini korumak ve zararlıların yoğunluğunu engellemek için nadasa bırakma, yeşil gübreleme veya ekim nöbeti (münavebe, rotasyon) uygulamaları tercih edilir. Tek yıllık ürünlerde toprağın verimli kullanılabilmesi için farklı kök derinliğine sahip bitkiler rotasyona tabi tutulur.
      5.  Toprağın organik bileşen konsantrasyonu, fiziksel, kimyasal ve biyolojik kalitesinin korunması için toprak işleme çalışmaları, doğru zamanda, doğru makine ve ekipmanla gerçekleştirilir.
      6. İşletme atıklarını azaltmak amacıyla gübreleme programlarında, işletmede üretilen bitkisel atıklar kompost yapılarak veya sakınca görülmeyen durumlarda doğrudan kullanılabilir.
      7. Toprak erozyonunu önlemek, kontrol altında tutmak ve minimize etmek amacıyla biyolojik ve mekanik mücadele yöntemlerinden yararlanılır.
      8. Toprak erozyonunu azaltmak ve toprağın verimliliğini korumak ve geliştirmek ile herbisit kullanımını azaltmak adına; toprak örtücü vejetasyonun gelişimine ana bitki ile rekabeti önleyecek şekilde izin verilir. Bu toprak örtücülerin yetiştirilen kültür bitkisi ile rekabete girmeyecek türlerden seçilmesine özen gösterilir.
      9. Mera hayvancılığında, aşırı otlatmanın engellenmesi için hayvan popülasyonu kontrol altında tutulmalıdır.
      10. Doğal ormanların yakılması veya kesilmesiyle elde edilmiş alanlar; tarımsal arazi olarak kullanılmaz.
   2. Su Yönetimi
      1. İşletmenin mevcut su kaynakları, ilgili kanun ve yasal düzenlemeler çerçevesinde belirlenir ve konuyla ilgili kamu kurumlarından gerekli izinleri alınır. Ancak kullanım izinleri alınan yüzey, su kanalları ve yeraltı suları sulamada kullanılır. Sulama sistemiyle ilgili tüm veriler kayıt altına alınarak saklanır.
      2. Sulama kanalları işletmenin bağlı olduğu programlar dâhilinde kullanılır. Su kaynaklarının devamlılığını korumak için anlaşmalarda belirlenen gece, gündüz ve günlük olarak temin edilebilecek maksimum su miktarına sadık kalınır.
      3. İşletmenin kullanacağı sulama suyu uygunluk açısından periyodik olarak analiz edilir, sulamada kullanılıp kullanılmayacağına karar verilir.
      4. Tarımsal kaynaklardan gelen nitrat gibi kimyasal elementlerin sularda sebep olduğu kirliliğin izlenmesi ve önlenmesi gerekir.
      5.  Toprak nemi ve bitki ihtiyaçları dikkate alınarak sulama programı hazırlanır ve uygulanır.
      6. Bölgesel su kısıtları göz önüne alınarak su ihtiyacı az tür/çeşitlerin seçilmesi önceliklendirilir.
      7. Etkin ve verimli su kullanımı sağlamak amacıyla yeni nesil basınçlı sulama sistemleri tercih edilir. Su kaynaklarının korunması için vahşi sulamadan kaçınılır.
      8. Yeraltı ve yer üstü su kaynaklarını olumsuz etkileyebilecek atık sular sulama amaçlı kullanılamaz.
      9. Sulamada kullanan tüm ekipmanların kalibrasyonları ile periyodik bakımları yapılarak kayıplar azaltılır ve optimum kullanım sağlanır.

2. Biyolojik Çeşitlilik, Doğal Yaşam ve Ekosistem

   1. Koruma ve Geliştirme
      1. İşletmenin yer aldığı ekosistemde doğrudan etkileyebileceği vahşi (yaban) hayat ve doğal yaşam alanları belirlenerek koruma altına alınır. İşletme sınırları içerisindeki ya da etki alanındaki doğal habitatında bulunan ya da göç yolları tarımsa araziden geçen, tehdit ve tehlike altındaki türler dikkatle izlenir.
      2. Biyoçeşitliliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla işletmenin ölçeğine bağlı oranlarda tarım dışı işlenmemiş alanlar bırakılır.
      3.  İşletme içerisinde yaşayan vahşi türlerin avlanması, yakalanması, toplanması ve ticareti yasaktır.
      4. Tarım arazisi içerisinde farklı yaşam alanlarını geliştirecek önlemler alınır. Arazi sınırlarında farklı zamanda çiçek açan bitki türlerinin gelişimi sağlanır ve/veya yeşil çit oluşturulması önerilir.
      5.  Zararlı organizma ve hastalıkların yayılmasının önüne geçmek ve toprağın organik çeşitliliğini korumak için flora ve fauna çeşitliliği sağlayan farklı ürün desenleri oluşturulması tavsiye edilir.
   2. Tarıma Elverişli Olmayan Alanların Korunması
      1.  İşletme sınırları içerisindeki tarıma elverişli olmayan alanların fauna ve flora çeşitliliği korunur.
      2. Tarımsal alan vasfını yitirmiş alanlara, yerel türler kullanılarak bitki örtüsü yeniden kazandırılır. Tarım dışı arazi kullanımlarında toprak koruma projelerine uyulması zorunludur.

3.  Enerji

   1. Tarımsal işletme sınırları içinde yer alan farklı faaliyet alanlarının enerji gereksinimleri ve kullanımları belirlenerek kayıt altına alınır.
   2. Tarımsal işletmenin enerji gereksinimlerinde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı tercih edilir. Tarım alanlarında açığa çıkan bitkisel ve hayvansal atıkların enerji üretiminde kullanılması için biyogaz tesisleri kurulması tavsiye edilir. Bu konuda komşu işletmelerle iş birlikleri geliştirilmesi ve ortak kullanım tesisleri kurulması önerilir.
   3. Tarım ekipmanları satın alırken enerji tüketimi düşük, verimliliği yüksek ekipmanlar tercih edilir.
   4. Tüm ekipmanların bakımı ve kalibrasyonu düzenli olarak yapılır, yakıt ve enerji tüketimleri optimum seviyede tutulur.
   5.  Yakıt tasarrufu sağlamak amacıyla tüm lojistik faaliyetleri optimize edilir.

4. Atık Yönetimi

   1. İşletmede öncelikle bir atık yönetim planı oluşturulur. Kompost alanı, atık deposu, tehlikeli atık deposu gibi altyapılar yerleşim alanı dışında tesis edilir.
   2. İşletme kapsamında ortaya çıkan hiçbir atık, çevredeki akarsu, su kanalı ve hendek vb. yerlere atılamaz.
   3. Budama, hasat ve hayvandan kaynaklı atıkları azaltmak ve geri dönüştürmek amacıyla ortaya çıkan atıkların, uygun şekilde işlendikten sonra kompost yapılarak veya doğrudan toprağa karıştırılması tercih edilir.
   4. Hayvansal üretimden kaynaklanan zararlı atıkların yeraltı sularına karışmasına karşı izleme ve denetleme sistemi oluşturulmalıdır.
   5.  Hayvansal atık/gübre oluşumundan kaynaklı kokunun hava kalitesine olumsuz etkisi azaltılmaya çalışılmalıdır.
   6. İdari binalar ile yemekhanelerden ortaya çıkan ve patojen içermeyen organik atıkların, hastalık taşıma riskleri olmadığı durumlarda, uygun şekilde kompost haline getirilerek toprağa karıştırılması tercih edilir.
   7. Tarımsal işletmede kullanılan zirai ilaç, gübre vb. tüm kimyasallar ile yağ ve yakıtlar özel alanlarda toprak ve su ile temas etmeden hazırlanır.
   8. İşletmede kullanılan tüm kimyasallar ile yağ ve yakıtların kutu, ambalaj vb. atıkları özel konteynerlerde toplanarak bunların çevre ile teması engellenir.
   9. Geri dönüştürülemeyen, kimyasal ve zehirli maddeler içeren inorganik atıklar yasal yükümlülükler uyarınca bertaraf edilir.
   10. Olası bir kaza durumunda meydana gelebilecek kirlilik riskini minimize edecek acil durum eylem prosedürleri hazırlanır ve acil durumlarda uygulanır.
   11.  İdari binalar ve ortak kullanım alanlarında farklı türdeki atıklar için geri dönüşüm kutuları yer alır.

5. Tarımsal Girdiler

   1. Uluslararası anlaşmalar ve yasal mevzuatlarda izin verilmeyen hiçbir tarımsal girdi (ilaç, gübre gibi) yasal izni olmayan tedarikçilerden satın alınamaz, kullanılamaz veya depolanamaz.
   2. Tüm tarımsal girdiler, tedarikçiler ve satın alma süreçleri kayıt altına alınır.
   3. Tarımsal girdilerin depolandığı alan ve çevresi, uyarıcı levha ve tabelalarla işaretlenir; bu işaretler konusunda çalışanlar bilgilendirilir.
   4. Zirai kimyasallar ve/veya zirai kimyasallarla temas eden ekipmanlar, döküntü gerçekleşmeyecek, insan sağlığına ve çevreye tehdit oluşturmayacak şekilde depolanır.
   5. Tarımsal girdilerin depolandığı alanlar nemden korunur ve bu alanlarda düzenli olarak hava sirkülasyonu sağlanır.
   6. Depolarda meydana gelebilecek olası tehlikeli durumlar için risk değerlendirilmesi yapılması amacıyla, İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) uzmanı işletmede istihdam edilir veya İSG danışmanlık hizmeti satın alınır.
   7. Tarımsal girdiler, yiyecek, su ve yem ile temas etmeyecek şekilde, ayrı olarak depolanır.
   8. Tarımsal girdilerin saklandığı depolara giren ve depolardan çıkan tüm kimyasallar bir Depo Sorumlusu tarafından kayıt altına alınır. Depolara çocukların ve ehil olmayan kişilerin ulaşması engellenir.
   9. Tarımsal girdilerin etkin ve uygun miktarda kullanımı ile toksisiteyi minimuma indirmek için toprağın ve bitkinin ihtiyaçları analiz edilir ve girdiler uzman önerilerine uygun olarak kullanılır.
   10. İşletmede kullanılan tüm makine ve ekipmanlar, kaynak verimliliği göz önüne alınarak belirlenir; verimliliği yüksek ekipmanlar tercih sebebidir. Söz konusu ekipmanlar düzenli olarak temizlenir, kontrol edilir ve bunların kalibrasyonları yapılır.

6. İklim Değişikliği

   1. Tarımsal işletmede gerçekleştirilen uygulamalardan kaynaklanan iklim değişikliğinin temel sebeplerinden biri olan sera gazı (metan, azot oksit, karbondioksit vb.) emisyon ölçümleri ve takibi yapılır.
   2.  Sera gazı emisyonlarını azaltmak hedeflenir.
   3.  Sera gazlarının ve hava kirleticilerin zararlarını en aza indirmek için girdiler ve tarım ekipmanları uygun şekilde kullanılır.
   4.  İklim değişikliğinin bölgesel etkisi göz önüne alınarak, uzun vadeli bir ekim dikim ve tarım politikası planlanır.

1. World Economic Forum. 2016. Shaping the Future of Global Food Systems: A Scenarios Analysis, https://bit.ly/31gHFrI
2. TUIK
3. SKD Türkiye