Coğrafi işaretlerin ülkemizdeki durumu
Coğrafi işaretler, tam 20 sene önce mevzuatımızda tanımlanmıştır. Bu mevzuatın amacı: “Özellikleri bir yöreden, bilgi ve beceriden (know-how) kaynaklanan bir coğrafi adı, sahte ve taklitlerine karşı koruyarak: Tarımsal üretimde çeşitliliği teşvik etmek, öz varlığı korumak ve kırsal kalkınmayı sağlamak, çiftçi gelirlerini yükseltmek, özgün ürünleri geliştirmek, tüketicileri ürünlerin kökeni ile ilgili bilgilendirmek, kırsal nüfusu yerinde tutmayı sağlamaktır.”
Bu mevzuata göre, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretler coğrafi işaret olarak tanımlanır. Coğrafi işaretler, menşe adı ve mahreç işareti olarak ikiye ayrılmıştır.
Bir ürünün coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan, bölge veya çok özel durumlarda ülkeden kaynaklanması, tüm veya esas nitelik veya özellikleri bu yöre, alan veya bölgeye özgü doğa ve beşeri unsurlardan kaynaklanması: üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümüyle bu yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması durumunda "menşe adını" belirtir.
Bir ürünün coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan, veya bölgeden kaynaklanması, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle bu yöre, alan veya bölge ile özdeşleşmiş olması, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması, durumunda "mahreç işareti" göstergesini belirtir.
AB’ye entegrasyon sürecinde, kuşkusuz mevzuatımızı AB’ye uyumlu hale getirmeli ve en yakın zamanda ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda değişikliklere gidilmelidir.
Türk Patent Enstitüsü’ne 81 menşe 99 mahreç işareti olmak üzere toplam 180 tescil verilmiştir (tablo 1 ve 2). Bunların 57’si tarımsal ürünler ve 125’i gıda ürünleri ve yerel yemekler olmak üzere toplam tescil için yapılan başvuru sayısı 204’dür (Tablo 3).
Tablo 1: Coğrafi işaretlerin ürün gruplarına göre dağılımı
|
ÜRÜN GRUBU |
TESCİL SAYISI |
% |
TESCİL TİPİ |
|
|
|
|
|
Menşe |
Mahreç |
|
Halı ve Kilimler |
27 |
15,1 |
- |
27 |
|
Tarımsal Ürünler |
45 |
25,1 |
45 |
- |
|
Gıda Ürünleri |
75 |
41,3 |
15 |
60 |
|
Alkollü İçkiler |
8 |
4,5 |
8 |
- |
|
Canlı Hayvanlar |
4 |
2,2 |
4 |
- |
|
El sanatları Ürünleri |
17 |
9,5 |
5 |
12 |
|
Diğer Ürünler |
4 |
2,3 |
4 |
- |
|
TOPLAM |
180 |
100,0 |
81 |
99 |
Tablo 2: Tescilli tarım ve gıda ürünlerinin ürün gruplarına göre dağılımı
|
ÜRÜN GRUPLARI |
TESCİL SAYISI |
% |
TESCİL TİPİ Menşe Mahreç |
|
|
Meyve, sebze ve tahıllar |
45 |
37,5 |
45 |
- |
|
Peynirler |
7 |
5,8 |
3 |
4 |
|
Zeytinyağları |
4 |
3,3 |
3 |
1 |
|
Et bazlı ürünler |
5 |
4,2 |
3 |
2 |
|
Şekerleme, fırın ve pastacılık ürünleri |
25 |
20,8 |
4 |
21 |
|
Hayvansal kaynaklı diğer ürünler |
2 |
1,7 |
2 |
- |
|
Yerel yemekler |
32 |
26,7 |
- |
32 |
|
TOPLAM |
120 |
100,0 |
60 |
60 |
Tablo 3: İşlemleri devam eden coğrafi işaret başvurularının ürün gruplarına göre dağılımı
|
ÜRÜN GRUPLARI |
SAYILARI |
% |
|
Meyve, sebze ve tahıllar |
55 |
27,0 |
|
Peynirler |
13 |
6,4 |
|
Zeytinyağı |
3 |
1,5 |
|
Şekerleme, fırın ve pastacılık ürünleri |
37 |
18,1 |
|
Hayvansal kaynaklı diğer ürünler (Bal,…) |
9 |
4,4 |
|
İçecekler (alkollü-alkolsüz) |
7 |
3,4 |
|
Yerel yemekler |
57 |
27,9 |
|
El sanatları Ürünleri |
15 |
7,4 |
|
Madencilik Ürünleri |
8 |
3,9 |
|
TOPLAM |
204 |
100,0 |
