Bağ Tesis Yerinin Belirlenmesinde Sıcaklık Faktörünün Etkisi
Kaliteli üzüm yetiştirmenin öncelikli koşullarından biri bağın tesis edileceği yerin doğru olarak seçilmesi ile mümkün olmaktadır. Özellikle değişken iklimsel olayların hakim olduğu yerlerde doğru planlama yapılamadan bağ tesis etmek zamanla ciddi ürün kayıplarına neden olabilmektedir.
Asmaların iklim isteklerinde sıcaklık faktörü çok önemlidir. Bağın tesis edileceği yerin iklimsel olarak değerlendirilmesi yapıldığında o yere ait yıllık ortalama sıcaklığının 9 0C’nin, en soğuk ay ortalamasının 0 0C’nin, yaz ayları ortalamasının 20 0C’nin, gelişme dönemine (Kuzey yarıküre için 1 Nisan – 31 Ekim) ait ortalamanın ise 13 0C’nin üzerinde olması gerektiği belirtilmektedir. Aynı zamanda Vogt ve Götz’e (1977) göre yıllık ortalama sıcaklığı 11 – 16 0C arasında olan yörelerin, bağcılık için en elverişli yöreler olduğu kabul edilmektedir (Çelik ve ark., 1998).
Herhangi bir yerin bağcılığa elverişliliğine karar verilmesinde bu bilgilerin dışında göz önünde bulundurulması gereken iki önemli unsur daha bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; Etkili Sıcaklık Toplamı (EST)’nın hesaplanması, ikincisi ise; vejetasyon (gelişme) döneminin uzunluğu’dur. Birbirleriyle yakın ilişkisi olan bu iki unsur; o yerin enlem derecesine, rakım durumuna (deniz seviyesinden yüksekliğine), büyük su kaynaklarına yakınlığına, bağın tesis edileceği meyilin baktığı yöne ve derecesine göre değişebilmektedir. Özellikle üzüm çeşitlerinin EST isteklerinin belirlenmesinde en duyarlı hesaplama yöntemi, tomurcukların kabarmaya başladığı tarihle, üzümlerin olgunlaşma tarihi arasındaki dönemde, günlük ortalama sıcaklıklarının 10 0C’nin üzerindeki değerlerin toplanmasıdır. Çelik ve ark. (1998), EST değerinin pratikte, aylık ortalama sıcaklıklardan hareket edilerek daha kolay bir hesaplamanın tercih edildiğini ifade etmektedirler. Bunun için gelişme döneminde aylık ortalama sıcaklığın 10 0C’nin üzerinde olduğu tam aylarda, aylık ortalama sıcaklıklardan 10 0C çıkarılarak bulunan değerin, o ayın gün sayısıyla çarpılması sonucu bulunan yıllık EST değerleri ile, eksik aylara ait günlük etkili sıcaklıkların birlikte toplanması sonucu çeşitlerin EST isteklerinin bulunabileceğini bildirmektedirler. Örneğin; bunun için Temmuz ayına ait günlük ortalama sıcaklığın 24 0C olduğu bir ekoloji de, bu aya ait EST değeri (24-10) X 31 = 434 gün-derece’dir. Bağcılığın ekonomik olarak bir getiri sağlayarak yapılabilmesi için gelişme döneminin 180 günün, EST değerinin ise 900 gün-derece (gd) üzerinde olması gerekmektedir. Buna göre EST değerlerine göre sınıflandırma yapıldığında; 900 – 1400 gd olan yerler soğuk, 1401 – 1700 gd olan yerler serin, 1701 – 1950 gd olan yerler ılıman, 1951 – 2250 gd olan yerler sıcak-ılıman, 2251 gd ve üzeri olan yerler ise sıcak ekolojiler olarak sınıflandırılmaktadır (Winkler ve ark., 1974). Etkili sıcaklık toplamının yanı sıra bağ kurulacak yörede vejetasyon süresince (Nisan – Ekim) günlük sıcaklık ortalamalarının toplamı 3000 – 4000 0C arasında olması gerekir. Donlu günlerin sayısı ve süresi de ayrıca bağcılık yapılacak yerin seçiminde önem arz eden parametrelerdendir. Çeşide göre değişmekle birlikte genel olarak kış aylarında sıcaklık, uzun süre –15 0C ile –30 0C’lerin altında kalmamalıdır.
İklim verilerinin elde edilmesi ve değerlendirilmesi için bağ tesisi edilecek yere ait meteorolojik kayıtların incelenmesi ve sıcaklık değerlerinin asmaların iklim isteklerine uygunluğunun belirlenmesi ayrıca sınırlayıcı minimum ve maksimum sıcaklıkları göz önünde bulundurulması, üreticilerin o ekolojiye uygun çeşitlerin yetiştirmesine olanak vermektedir. Bu kayıtlara ait sıcaklık değerlerinin yanında yağış, hava nemi, güneşlenme, don ve rüzgar hızı değerleri de birlikte incelenmelidir.
Meteorolojik kayıtlardan elde edilebilen güneşlenme değerleri, hava ve toprak sıcaklığı ile fotosentez üzerindeki etkisi nedeniyle önem taşımaktadır. Asma, tanelerinde yüksek oranda şeker biriktirdiği için, güneşi seven bir bitkidir. Gelişme dönemi boyunca en az 1250 – 1300 saatlik güneşlenme istemektedir. Ekonomik anlamda bir bağcılık için bu değerin 1500 – 1600 saatten az olmamasının gerekli olduğu ifade edilmektedir (Çelik ve ark., 1998).
