Dijital Çağda Tarım

Yazar : Salih GÖKKÜR
Dergi : 2022 12 / Sayı: 108
Konu : Tarım

Tarım 4.0, dronlar, robotik, dikey çiftlikler, yapay zekâ, internet ve güneş enerjisinden oluşan bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Tarım 4.0'ın gelişimi, dünya nüfusunun ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli gıda üretiminde karşı karşıya olduğu zorluklarla hız kazanmıştır

Yazarlar: Salih Gökkür ve Dr. Ertuğrul Arda
 
Dijital çağ, yirminci yüzyılın sonları ve yirmi birinci yüzyılın başlarındaki bilginin değerinin daha fazla anlaşıldığı zaman dilimidir. Mobil işletim sistemlerinin ürünü olan akıllı telefonların sayısı, dünya nüfusunun artmasıyla birlikte hızla fazlalaşmaktadır. Sosyal medya kullanımının yaygınlaşması, insanoğlunun bu teknolojilere adaptasyonunu arttırmıştır. Dijital çağda teknolojik ilerlemeler hızlanmaktadır.  Dijitalleşememiş her şey, uzun vadede sürdürülebilirliğini kaybedecektir.
İnsanoğlunun yaşamını sürdürebilmek için bitkisel ve hayvansal ürünlerin elde edilmesi ile ilgili yaptığı faaliyetlerin tümüne tarım denir (Gökkür, 2016). Tarımda ilk devrim yirminci yüzyılın başında, çiftçilerin mekanik ekipman kullanarak verimliliklerini arttırmalarına olanak sağlayan mekanizasyon devrimiyle başladı. İkinci devrim (yeşil devrim), geçen yüzyılın ortasında ıslah çalışmalarıyla elde edilen yeni ürünlerde verim artışı sağlanmasıyla gerçekleşti. 20. yüzyılın sonları hassas tarımla üçüncü tarım devrimini getirdi. 90'lı yıllarda yaşanan telemetrik (izleme, kontrol ve iletişim teknolojileri) ve GPS teknolojileri gibi gelişmeler tarımsal yeterlilik ve verimlilik açısından bizi bugün bulunduğumuz yere getirmiştir (Ciasnocha, 2018; Aldağ vd., 2018). İçinde bulunduğumuz çağ, dijital tarım, sektördeki dördüncü devrimin işaretlerini göstermektedir. Dördüncü devrimin en büyük beklentisi, tüm yönetimsel ve operasyonel kararlarının çiftlik yöneticisinin deneyimine dayandığı mevcut durumundan, verilerden elde edilen bilgilerin karar vermede çiftçiyi yönlendireceği bir duruma gelmesidir. Tarım 4.0’da, makineler birbirleriyle internet aracılığıyla (Internet-of-Things: IoT: Nesnelerin İnterneti) sürekli iletişim kurmaya başlamıştır. Yakın gelecekte 5G teknolojisinin yaygınlaşmasıyla daha kaliteli ve ekonomik hale gelecektir (Aldağ vd., 2018). Tarım 4.0, dronlar, robotik, dikey çiftlikler, yapay zekâ, internet ve güneş enerjisinden oluşan bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Tarım 4.0'ın gelişimi, dünya nüfusunun ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli gıda üretiminde karşı karşıya olduğu zorluklarla hız kazanmıştır (Jones ve Pimdee, 2017). 
 
Dijital tarım olarak da adlandırılan modern tarım sistemleri çiftçilerin ve diğer paydaşların tarımda üretimlerini iyileştirme şansı sunmak için dronların ve gelişmiş inovasyonların tek bir sisteme entegre edilmesini ortaya çıkan sistemlerdir. Üreticilere, tarım işletmesi sistemleri hakkında daha bilinçli bir karar vermek için bir platform sağlar. Akıllı tarım 4.0 ayrıca tüm çiftlik için girdilerin optimal kullanımını kolaylaştırmak ve azaltma işlemine ihtiyaç duyulan kaynakların korunması yoluyla hedef optimizasyonunu teşvik eden Karar Destek Sistemlerinden oluşmaktadır (Jayaraman, vd., 2016; Aldağ vd., 2018).  Akıllı tarım kontrol, elektronik, bilgisayar ve veri tabanı ile hesap bilgisinin bir araya geldiği, gelişmiş bir sistem yaklaşımını içermektedir. Bu teknolojinin bileşenleri; küresel konum belirleme sistemleri, coğrafi bilgi sistemleri, değişken oranlı girdi uygulama ve uzaktan algılama gibi temel sistemleri içermektedir (Demir, 2019; Kaya, 2019). Akıllı tarım ile çiftçiler, su, gübre veya zirai ilaçların kullanımını asgari miktarlarda kullanacak, bu da çeşitli çiftliklerde elde edilen kazancın artmasını sağlayacaktır. Tarım 4.0 ile çiftlikler ve şirketler sensör, cihaz ve makineler gibi ileri teknolojilerin kullanımı ile işletilecektir. En önemlisi, gelecekteki tarım topraktaki nem seviyelerini ve sıcaklıkları kontrol etmek için gelişmiş teknolojiler içerecektir (Weltzien, 2016; Aldağ vd., 2018) Tarım 4.0'ın tarımın yüksek teknolojisini artıracağı ve böylece sürdürülebilir mahsul üretiminin başarısını teşvik edeceği tahmin edilmektedir (Kuo, 2015; Aldağ vd., 2018).
 
Akıllı tarım sistemlerinin faydaları ise şöyle sıralanabilir: (Akıllı Tarım Platformu, 2019; Kaya, 2019).
Akıllı sistemleri oluşturan teknolojiler sayesinde tarımsal araçlar ve tarımsal alanlar sensörler ve algılayıcılar ile donatılmakta ve tarımsal araçların birbirleriyle iletişim halinde olmaları sağlanmaktadır. Sensörler sayesinde, nem, bitki örtüsü, sıcaklık, buhar ve hava koşulları ölçülebilmekte, uzaktan algılama ile bitki türleri ayrıt edilebilmekte, stres koşulları, kuraklık, toprak ve bitki koşulları izlenmekte, veriler toplanmakta ve analiz edilmektedir (Saygılı vd., 2018; Kaya, 2019). Akıllı tarımsal üretim sistemlerinde üreticilere sunulan hizmetler içerisinde genel olarak tohum ekiminden ürünün hasadına kadar üretim alanını takip etmek, yapay zekâ, bilgi iletişim teknolojileri ile çiftlik yönetimini kolaylaştırmak, özellikle küresel iklim krizi çerçevesinde risk analizleri yapmak, coğrafi veri sistemi kullanılarak toprak haritaları oluşturmak, ürün deseni, verim ve kalite tahminlerinde bulunmak, yerel hava olaylarını takip ederek kültürel işlemleri planlamak, insansız hava araçları kullanılarak ilaçlama ve gübreleme programları uygulamak mümkündür. Tarımsal üretim alanını ve çevreyi tüm canlılarla bir bütün olarak değerlendiren bütüncül bakış açısı ile değerlendiren akıllı sistemlerin küresel iklim krizinin etkilerinin azaltılmasında çözüm önerileri getirebileceği düşünülmektedir (Çokuysal, 2021).
 
Hayvancılık ile ilgili teknolojiler, hayvanlarda herhangi bir sağlık bozukluğunun gelişimini algılamak ve izlemek için kullanılmaktadır. Ayrıca vücut ısısı, doku direnci ve nabız sayısı gibi veriler de izlenebilmektedir (Bucci vd., 2018; Aldağ vd., 2018). Hayvancılıkta kullanılan akıllı tarım uygulamalarında, çiftlik işletmesinin düzenli bir şekilde organize edilmesini geliştirmek üzere veri toplama, işleme ve yayma rolünü sergileyen Yönetim Bilişim Sistemleri (MIS) bulunmaktadır. Bu sistemlerle üretim süreci içerisinde, üreme ve yeni ırklar geliştirmek için hayvanların konumunu GPS sistemi üzerinden izlenerek belirlenebilmektedir (Aldağ vd., 2018).
 

Tarım 4.0 Uygulama Araçları


Tarım arazilerinin giderek daralması, girdi maliyetlerini azaltarak verimi arttırmak artık kaçınılmazdır. Bunun için en etkili çözüm sorunu algılamak, uygulama hatalarına karşı önleyici, zamanında ve doğru müdahalede bulunmaktır. Bunun için birtakım araçlardan destek alınabilir (Kirmikil ve Ertaş, 2020).
 

1. Bulut Bilişim / Hesaplama


Bulut bilişim, bir hizmettir. Teknoloji ile toplanan verilerin hayali bir havuzda toplanması, analiz edilmesi, verilerin işlenmesi, depolanması ve gerektiğinde kolayca erişime açılması gibi konular bulut hesaplama yöntemi ile çözülmektedir. Bulut bilişim sayesinde kullanıcıların yetki ve takibi gibi konuların oluşturduğu alt yapı karmaşası ortadan kalkmaktadır (Çetin vd., 2013; Kirmikil ve Ertaş, 2020).
 

2. Nesnelerin İnterneti (loT)


Çeşitli ağ, sensör, kablosuz bağlantı sistemleri ile cihazların birbiri ile iletişim kurabilmesi olarak ifade edilebilir. Pek çok sektörde gerçek zamanlı, yüksek doğrulukta dijital bilgi trafiği diğer teknolojiler ile birleştiğinde süreç ve hizmet yönetiminde sağladığı faydalar nedeniyle hızla kabul görmüştür. Akıllı evler, şehirler, enerji sistemleri, haberleşme, lojistik, tarım, sağlık, endüstri vb. birçok alanda günümüzde 20 milyar cihazın IoT teknolojisi ile birbirine bağlı olduğu değerlendirilmektedir. Artan bilgi trafiğinde olası güvenlik sorunlarına karşı blok zincir teknolojisi ile birleşeceği düşünülmektedir (Kırkaya, 2020).
 
Blok Zinciri Teknolojisi, geleneksel tarım-gıda tedarik zincirlerine şeffaflık, denetlenebilirlik, verimlilik, ürün izlenebilirliği, güvenlik ve müşteri memnuniyeti gibi birçok fayda sağlamaktadır. Blok Zinciri Teknolojisi, tedarik zinciri boyunca bilgi akışındaki kesintileri ortadan kaldırarak lojistik süreçlerinin güvenli bir şekilde uygulanmasını sağlayacaktır. Blok Zinciri Teknolojisi, izlenebilirliği sağlamanın yanı sıra tarım-gıda tedarik zincirinde arz-talep dengesini sağlamak için de faydalı olacaktır. Perakendeci ve ithalatçılar, üreticilerin mevcut kapasitesini izleyebilir ve sipariş verirken teslimat süresi, parti büyüklüğü gibi verilere doğru bir şekilde erişebilir. Blok Zinciri tabanlı güvenilir bir tarım-gıda veri tabanı oluşturulabilirse, bu veri tabanına dayanarak analizler yapılabilir, politikalar oluşturulabilir ve tarım-gıda tedarik zinciri paydaşları ortaklaşa planlama yapabilir. Tarım-gıda tedarik zincirindeki veri şeffaf bir şekilde paydaşlarla paylaşılarak analiz edilmeli, planlanan ve gerçekleşen üretim ve tüketim verileri kıyaslanmalı ve ilgili kamu birimleri tarafından politikalar geliştirilerek hangi gıdadan ne kadar üretileceği, üretimin ne kadarının iç pazara sunulup ne kadarının ihracatta değerlendirileceği modellenmelidir. Plansızlıktan kaynaklanan gıda kaybı ve fiyat dengesizliği de bu sayede önlenebilir. Blok Zinciri Teknolojisi kullanımı ile ortak planlama ve karar alma süreçleri hızlanacak, üretimde verimlilik, gıda güvenliği ve ürün kalite artışı sağlanacaktır. Sonuç olarak, bu teknolojiyi kullanan ülkelerin uluslararası rekabet gücü de artacaktır (İndap, 2022).
 
Çiftçiler söz konusu loT teknolojisi ile arazilerini telefon veya tablet ile uzaktan kontrol edebilmektedir. Bu teknoloji, tarım arazisine hangi tohumları ekileceğinden, gerekli gübre miktarına, değişen iklim koşullarının takip edilmesine kadar birçok konunun takip edilmesine yarayan sistemlerden oluşur (Ercan vd., 2019; Kirmikil ve Ertaş, 2020). Nesnelerin internetinin tarımda yaygınlaşmasıyla verimlilik de önemli oranda artacaktır. Böylelikle, üreticilerin işlerinin kolaylaştırılması ve verimin geleneksel yöntemlere göre en üst düzeye çıkarılması hedeflenmektedir (Demir, 2019; Kaya, 2019).
 
GIS: Geographical Information Systems (Coğrafi Bilgi Sistemleri)

Her türlü coğrafi referanslı bilginin etkin olarak elde edilmesi, depolanması, güncellenmesi, kullanılması, analizi ve görüntülenmesi için bilgisayar donanımı, yazılımı, personel ve yöntemlerin organize olarak bir araya toplanmasıdır (Kırkaya, 2020).
 
AI: Artificial Intelligence (Yapay Zekâ)

Yapay zekâ olarak ifade edilen kavram birçok tanımı olmakla beraber esasen insan tarafından dizayn edilen bir sistemi anlatmaktadır. Çeşitli algoritmalarla bilginin makinaya öğretilmesi, bütünleşik bir yaklaşımla sisteme sürekli besleme yapılarak karşılaştırma verilerinin de kullanımı ile bir nevi muhakeme yeteneği kazandırılması ve çıktının güvenilirliğinin artırılmasıdır. İnsan zekâsının sınırları bilinmemekle birlikte çoklu, karmaşık ve büyük miktarda veri işlemede makine desteğine ihtiyaç duymakta, yaptığı kurgu ile teknoloji ve bilgi sistemini amaçları doğrultusunda kullanabilmektedir. Bu tür sistemlerle karar alma mekanizması geliştirilmekte ve hızlandırılmaktadır (Kırkaya, 2020).

Yapay zekâ yöntemlerinin son yıllarda tarımsal alanda gittikçe artan bir kullanım oranına sahip olduğu görülmektedir. Özellikle ileriye dönük tahminler, sınıflandırma, optimizasyon ve oluşturulan karar destek sistemleri ile hayvancılık alanında çalışan araştırmacı ve yetiştiricilere büyük faydalar sağlamaktadır. Yapay zekâ teknolojileri tarımsal alanda bitkisel hastalıkların teşhisi, mahsul verimliliğinin belirlenmesi, otomasyon ve akıllı robotların kullanımı gibi uygulamaların gerçekleştirilmesini sağlarken; hayvancılık alanında mastitis ve topallık gibi hastalıkların teşhisinde, canlı ağırlık ve verim (süt, yumurta) tahmininde, hayvansal ürünlerin kalite değerlendirmesinde, seleksiyon ve ıslah çalışmalarında damızlık değer tahmini ve ayıklama kararlarının alınmasında, hayvan gübrelerinde besin içeriğinin tahminlenmesinde ve kızgınlık teşhisi gibi birçok konuda başarı ile uygulanabilmektedir (Akıllı ve Atıl, 2014).
 

3. Büyük Veri


Günümüzde internet arama motorlarından merak ettiğimiz her alanda bilgiye, online alışverişlere, izlemek istediğimiz dizilere/filmlere, sosyal medya paylaşımlarımıza, arşivlediğimiz fotoğraflarımıza, kaydettiğimiz dosyalara kadar her alanda birçok veri karşımıza çıkar. Tüm bu verilerin anlamlı ve işlenebilir hale dönüşmesini sağlayan teknolojide büyük veri karşımıza çıkmaktadır. Büyük veri, karar vermemiz gereken durumlarda veya risk yönetmemiz gereken durumlarda işimizi kolaylaştıran bir ağdır (Duman ve Özsoy 2019; Kirmikil ve Ertaş, 2020). Tarımda büyük veri uygulamaları örneği olarak; fırsatlar arasında kıyaslama, sensör kullanımı ve hesaplama, öngörücü modelleme ve mahsulün bozulma riskini yönetmek ve canlı hayvan üretiminde yem verimliliğini artırmak için kullanılan sistemler verilebilir (Kirmikil ve Ertaş, 2020).
 

4. Uydu ve Hava Araçları


Son yıllarda gelişen teknolojiyle beraber uydu ve hava araçları birçok alanda olduğu gibi tarımsal alanda da çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Hava araçları ile gözetleme, keşif, imha gibi askeri amaçlar, taşımacılık, zirai ilaçlama, tarımsal üretimde ürün miktarının tahmini, kamera çekimi, arazilerin verimli kullanımı, yangın söndürme gibi işlemler gerçekleştirilebilir (Kirmikil ve Ertaş, 2020).

5. Otonom Araçlar ve Robotik Sistemler


Tarımsal faaliyetlerde teknolojinin maliyetinin karşılanabilmesi için büyük ölçekli tarım arazileri gereklidir (Kirmikil ve Ertaş, 2020). Uzun vd., (2018) yaptıkları çalışmada, otonom biçerdöverlerle ürünlerin saplarının ayırt edilebileceği, otonom traktörler ve tarım makineleri ile arazilerin daha hassas sürülerek hassas tohumlama yapılabileceği, robotlar yardımıyla en verimli noktaya ekim yapabileceğini, arazideki zararlı otlarla mücadelede iş gücü oranı düşürebileceğini ifade etmişlerdir (Kirmikil ve Ertaş, 2020).
 

6. Uzaktan Algılama (Remote Sensing) ve Görüntü İşleme (Image Processing: ImP) Teknikleri


Tarım makinaları üzerine yerleştirilen sensör, kamera ve uzaktan kumandalı sistemler ile hem otonom uygulamalar hem de dijital kayıt çalışmaları hızlı yol almıştır. Maliyeti karşılanabildiğinde ulaşılabilir durumdadır. Meteoroloji verileri ile hava koşullarına karşı uyarı sistemleri çeşitli kurum ya da servis sağlayıcıları tarafından kullanıcının cep telefonlarına ücretli/ücretsiz hizmet olarak sunulmaktadır. Seralarda sulama ve dijital izleme sistemleri kullanıma girmiştir. Hasat için robotik uygulamaları gelişmeye devam etmektedir. İnsansız hava aracı ve spektral kameralar ile ürünün/tarım alanının durumunun tespit edilmesi üzerinde çalışılmaya devam edilen bir alandır. Bu kapsamda Aselsan, GAP İdaresi ve Tübitak Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsünce yürütülen bölgesel çalışmalar ise verimli ve son kullanıcıya yönelik çalışmalardır (Kırkaya, 2020).
 
Küreselleşen dünyada hem sanal pazarlama yönteminde hem de geleneksel alış-veriş yöntemlerinde sosyal medyanın belirleyici etkisi diğer yönlendirici unsurlardan çok daha fazladır. Buna bağlı olarak Pazarlama taktik ve yöntemleri, Pazar araştırmaları ve Pazarlamanın genel dili Dijital Pazarlama dili olmuştur (Tanyer, 2018). Kamu hizmetlerinin dijital formatta sunulmasıyla, bürokratik açıdan zamanın ve maliyetin azalması ve hizmet kalitesinin geliştirilmesi hedeflenmiş, bu kapsamda önemli yatırımlar yapılmış ve devlet kurumlarının birçoğu kamu hizmetlerinin bir kısmını internet üzerinden sunmaya başlamıştır. Bilişim teknolojilerin kullanılması ile gıda hizmet kalitesinin artması, karışıklılığın önlenmesi, maliyetlerin azalması, tasarrufların sağlanması ve kurumun etkinliğinin artması gibi birçok alanda büyük oranda katkı sağlayacağı muhtemeldir (Tunç vd., 2017).
 
Tarımda Bilgi Çağında (Dijital Çağda) Dikkat Edilmesi Gerekenler

Dijital Çağ bilginin öneminin arttığı, bilginin en değerli olduğu çağdır. Dijital tarım teknolojilerinin verileri değerlendirerek işletmelerin karar verme mekanizmalarını etkilemesi, tarım alanlarımızın daralmasına rağmen yetiştiricilik yapılan alanlarda verim ve kalite artışlarına, kullanılan girdilerin ve girdi maliyetlerinin azalmasına, tarım arazilerinin ve su kaynakları, toprak gibi doğal kaynakların daha az gübreleme ve daha az ilaçlamayla korunmasına, daha az yakıt harcanarak, doğrudan ve dolaylı olarak CO2 salınımının azalmasına, üretici maliyetlerinin azalmasına ve üretici gelirlerinin artmasına olanak sağlamaktadır.
Yaşanılan salgın hastalıklar sonrasında, gıdaya erişimde karşılaşılan sorunlar, tarımın ve tarımdan geçimini sağlayan kesimin önemi konusunda insanoğlunun farkındalığını arttırmıştır. Kırsaldan geçimini sağlayan kesimin kırsalda kalmasını sağlayacak desteklemelerin arttırılması ve afet risklerine karşı korunması, kırsal alanlarda yaşam şartlarını iyileştirecek çalışmaların tüm dünyada hızlandırılması, gençlerin tarımsal üretime katılmayı benimsemesi için yapılacak çalışmalar günümüzde zorunluluk haline gelmiştir.  Tarımsal üretimin yapıldığı alanlar şehirlere yakın olmalıdır. Böylece yakıt tüketiminin ve ulaşım masraflarının azalmasıyla, girdi maliyetleri düşecek ve daha az CO2 salınımıyla doğa korunacaktır. Tarım ürünlerinin pazarlanmasında internetin kullanılmasının artmasıyla, bölgeler arasındaki fiyat farkı azalacaktır.
 
Dijital çağda toplumun tümünde bilgiye erişim aynı şartlarda (eşit) olmalıdır. Dijital tarım teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması gelecekte çiftçilerimizi arazilerinden uzaklaşmasına neden olmamalıdır. İklim değişikliğinin beklenmedik etkileri ile birlikte ortaya çıkabilecek yeni durumlar (yeni hastalık ve zararlılar vb.), çiftçilerin arazideki değerlendirmeleriyle saptanarak, çözüme kavuşabilir. Çiftçinin tarlaya tohumu ektiği ya da fidanı diktiği andan itibaren gübreleme, sulama, budama, hasat ve hasat sonrası tüketiciye ulaşıncaya kadar olan tüm faaliyetlerde dijital tarım teknolojileri kullanılmaya başlandığı için, akıllı tarım teknolojileri değer zincirinin yapısına eklenmelidir.
 
Abstract

AGRICULTURE IN THE DIGITAL AGE

The Digital Age is the age when the importance of information increases and information is the most valuable. By evaluating the data, digital agricultural technologies affect the decision-making mechanisms of the enterprises, increase the yield and quality in the cultivation areas despite the decrease of our agricultural lands, decrease the inputs and input costs used, protect the agricultural lands and natural resources. After the epidemics experienced, the problems encountered in accessing food have increased the awareness of the people about the importance of agriculture and the people who make a living from agriculture. It has become a necessity today to increase the supports that will enable the people who make a living from the rural to stay in the rural area and to protect them against disaster risks, to accelerate the efforts to improve the living conditions in rural areas all over the world, and to adopt the participation of young people in agricultural production. Agricultural production areas should be close to cities. Thus, by reducing fuel consumption and transportation costs, input costs will decrease and nature will be protected with less CO2 emissions. With the increase in the use of the internet in the marketing of agricultural products, the price difference between regions will decrease.
 
Kaynaklar:
  1. Akıllı, A. ve Atıl, H., 2014. Süt Sığırcılığında Yapay Zekâ Teknolojisi: Bulanık Mantık ve Yapay Sinir Ağları. Hayvansal Üretim, 55 (1) , 39-45. DOI: 10.29185/hayuretim.363911
  2. Akıllı Tarım Platformu, 2019. Türkiye’de Akıllı Tarımın Mevcut Durum Raporu, Ankara.
  3. Aldağ, MC., Eker, B., Akdoğan Eker, A., 2018. Tarım Makinaları İmalatında Yapay Zekâ Uygulamaları. 31. Ulusal Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi, 7 s.
  4. Bucci, G., D. Bentivoglio,, A. Finco, 2018.“Precision agriculture as a driver for sustainable farming systems: State of art in literature and research”, Quality - Access to Success, C. 19, ss. 114-21.
  5. Ciasnocha, M., 2018. “Agriculture 4.0? Insights on the Next Revolution”, https://www.centerforindustrialdev.com/single-post/2018/03/05/Agriculture-40-Insights-on-the-Next-Revolution.
  6. Çetin, Ç., Yaman, N., Sabah, L., Ayday, E. ve Ayday, C., 2013. Bulut Bilişim (Cloud Computing) Teknolojisinin Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Uygulama Olanakları, Türkiye Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği VII. Teknik Sempozyumu, 23-25 Mayıs, Trabzon.
  7. Çokuysal, B., 2021. Tarım, Dijitalleşme ve Sürdürülebilirlik Üçgeninde Etik Sorun Alanları, Tarım ve Gıda Etiği Derneği (TARGET), 3. Uluslararası Tarım ve Gıda Etiği Kongresi, Kongre Kitabı, Proceedings Book of 3rd International Congress on Agricultural and Food Ethics, ISBN: 978-605-80738-5-2, 294-299, Editörler: Neyyire Yasemin YALIM, Mustafa EVREN, Ankara.
  8. Demir, N., 2019. Tarımda Dijitalleşme, Anahtar, Sayı 371.
  9. Duman, B., Özsoy, K., 2019. Endüstri 4.0 Perspektifinde Akıllı Tarım, 4th International Congress On 3d Printing (Additive Manufacturing) Technologies And Digital Industry, 540-555.
  10. Ercan Ş., Öztep, R., Güler, D., Saner G., 2019. Tarım 4.0 ve Türkiye'de Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi. Tarım Ekonomisi Dergisi, 2019, 25:2, 259-265.
  11. Gökkür, S., 2016. Yeraltı Su Kaynaklarımızın Önemi, Apelasyon, ISSN:2149-4908, Nisan 2016, Sayı 29, http://www.apelasyon.com/Yazi/426-yeralti-su-kaynaklarimizin-onemi
  12. İndap, Ş., 2022. Tarım-gıda tedarik zincirinde izlenebilirlik ve gıda güvenliği için blok zinciri: kiraz ürünü uygulaması / Blockchain applications for traceability and food safety in agri-food supply chain: cherry product application, Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi Anabilim Dalı Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi Doktora Programı, Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Danışman: Prof. Dr. Mehmet Tanyaş, 302 s., Ocak, İstanbul.
  13. Jayaraman, P., A. Yavari, D. Georgakopoulos, A. Morshed,, A. Zaslavsky, 2016. “Internet of Things Platform for Smart Farming: Experiences and Lessons Learnt”, Sensors, C. 16, S. 11, Multidisciplinary Digital Publishing Institute, s. 1884, doi:10.3390/s16111884.
  14. Jones, C., P. Pimdee, 2017.“Innovative ideas: Thailand 4.0 and the fourth industrial revolution”, Asian International Journal of Social Sciences, C.17, S.1, ss. 4-35, doi:10.29139/aijss.20170101.
  15. Kaya, M., 2019. Ağrı’nın Kalkınması için Akıllı Tarım (Tarım 4.0) Önerisi, Akademikbakış Dergisi Sayı: 75, 130-156.
  16. Kırkaya, A., 2020. Akıllı Tarım Teknolojileri Uygulamaları. 3rd International Conference on Awareness, 1-12, Çanakkale/Türkiye.
  17. Kirmikil, M. ve Ertaş, B., 2020. Tarım 4.0 ile sürdürülebilir bir gelecek. ICONTECH International Journal of Surveys, Engineering, Technology, 4 (1), 1-12, ISSN 2717-7270. https://doi.org/10.46291/ICONTECHvol4iss1pp1-12
  18. Kuo, Y.-H., 2015.“Keynote speech I production 4.0 from the perspective of intelligent computing”, 2015 Conference on Technologies and Applications of Artificial Intelligence (TAAI), 11.2015, ss. 25-25, doi:10.1109/TAAI.2015.7407046.
  19. Saygılı, F., Kaya, A.A., Çalışkan, E.T., Kozal, E.Ö., 2018. Türk Tarımın Global Entegrasyonu ve Tarım 4.0 İzmir Ticaret Borsası.
  20. Tanyer, T., 2018. Dijital Medyanın Pazarlama Teknikleri Üzerindeki Etkisi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 2 (1), 46-52. DOI: 10.17932/IAU.EJNM.25480200.2018.2/1.46-52
  21. Tunç, A., Belli, A. ve Aydoğdu, Y., 2017. Dijitalleşen Kamu Hizmetleri Açısından Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.22, Kayfor15 Özel Sayısı, s.1921-1931.
  22. Uzun, Y., Bilban, M. ve Arıkan, H., 2018. Tarım ve Kırsal Kalkınmada Yapay Zeka Kullanımı, VI. Uluslararası KOP Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, 26-27 Ekim, Konya.
  23. Weltzien, C., 2016.“Digital agriculture - or why agriculture 4.0 still offers only modest returns”, Landtechnik, C. 71, S. 2, ss. 66-68, doi:10.15150/lt.2015.3123.
 
Görseller:
  1. Salih GÖKKÜR’e aittir, izinsiz kullanılamaz.
Kurumsal
Sosyal Medya
E-Bültene Abone Olun

Dergi, yazar, haber ve etkinliklerden haberdar olmak için e-posta adresinizi giriniz.

Sanal Basın Üyesidir